Odpowiednie podłoże to klucz do bujnego wzrostu roślinności w ogrodzie. Jeśli chcemy zapewnić roślinom dobre warunki do rozwoju, powinniśmy uwzględnić obecność w glebie warstwy humusu. Czym jest humus? Dlaczego nie może zabraknąć go w naszym ogrodzie?

Czym jest humus?

Humus (próchnica) to część materii organicznej gleby złożona ze szczątków roślinnych oraz zwierzęcych w różnych fazach rozkładu mikrobiologicznego i fizykochemicznego. Nie ma określonego kształtu ani struktury. Humus tworzy wierzchnią warstwę gleby. Jej grubość wynosi zazwyczaj kilkadziesiąt centymetrów. Charakterystyczny ciemnobrązowy bądź czarny kolor próchniczej warstwy podłoża związany z jest obecnością węgla organicznego.

Próchnica powstaje w procesie humifikacji, który odbywa się z udziałem bakterii, grzybów saprofitycznych i zwierząt (m.in. dżdżownic, nicieni). W czasie humifikacji dochodzi do rozkładu związków organicznych i syntezy związków próchniczych – kwasów humusowych, kwasów fulmowych, huminów, ulminów. Ziemia urodzajna jest również bogata w azot, siarkę, fosfor. Rozkład humusu – w zależności od jego formy – może nastąpić w ciągu kilkudziesięciu-kilkuset lat. 

W handlu humus często nazywany jest ziemią ogrodową. Sprzedawana jest też jako ziemia pod rośliny i ziemia pod trawnik. Zawsze należy jednak upewnić się, czy oferowany produkt to rzeczywiście ziemia urodzajna.

materiały własne

Rola humusu w ogrodzie

Humus ogrodowy ma znaczący wpływ na warunki glebowe. Jest podstawowym wyznacznikiem żyzności podłoża. Od jego zawartości w glebie zależy tempo wzrostu roślin i prawidłowa wegetacja. Humus w ogrodzie kształtuje chemiczne, fizyczne i biologiczne właściwości podłoża. 

Obecność humusu poprawia strukturę podłoża w ogrodzie. Dzięki niemu gleby piaszczyste stają się zwięzłe, natomiast gliniaste – luźniejsze i bardziej kruche. Żyzna ziemia ogrodowa ma też pozytywny wpływ na stabilność parametrów gleby. Działa jako bufor, pozwalając utrzymać stałe pH. Ciemne zabarwienie warstwy próchnicy powoduje, że gleba nagrzewa się szybciej i mocniej. Jest ponadto bardziej stabilna termicznie i odporniejsza na erozję. 

Humus w ogrodzie jest niezbędny do zapewnienia odpowiedniej wilgotności podłoża. Próchnica zwiększa mikroporowatość gleby i ułatwia przenikanie wody do głębszych warstw ziemi. Dzięki dużej pojemności wodnej ziemia ogrodowa może zatrzymywać aż 3-5 razy więcej wody w stosunku do swojej masy. Zdolność humus do zatrzymywania wody w podłożu skutecznie chroni rośliny przed przesuszeniem.

Humus sprawia, że rośliny mają łatwiejszy dostęp do wody, tlenu i składników znajdujących się w podłożu. Substancje znajdujące się w wierzchniej warstwie gleby ułatwiają wymianę jonową między podłożem a roślinami. Ich obecność sprzyja też rozwojowi korzeni. Żyzna ziemia pod rośliny poprawia przyswajalność mikroelementów. Stanowi dla roślin źródło azotu, fosforu i siarki. Jest swoistym magazynem cennych substancji. Obecność w glebie humusu pozwala ograniczyć stosowanie nawozów sztucznych w ogrodzie. Jednocześnie ziemia urodzajna może wiązać metale ciężkie i pestycydy, w ten sposób redukując ich pobieranie przez rośliny. 

Humus stanowi świetne podłoże do rozwoju pożytecznych mikroorganizmów glebowych. Żyzna ziemia ogrodowa wyróżnia się wysoką liczebnością i bogactwem gatunkowym dobroczynnych bakterii i grzybów. Ich obecność hamuje rozwój patogennych drobnoustrojów i chroni rośliny przed chorobami. Sprzyja również efektywnym przemianom związków azotowych.

Warto zauważyć, że związki humusowe mają także bezpośredni wpływ na fizjologię roślin. Wpływają na procesy fotosyntezy i oddychania czy aktywność enzymów. Ziemia urodzajna sprawia, że  rozwój roślin przebiega prawidłowo i dynamicznie. 

Niedostateczna zawartość humusu w podłożu prowadzi do różnych problemów. Mało żyzna ziemia ogranicza wzrost roślin i zmniejsza ilość plonów. Rośliny rosnące na podłożu ubogim w próchnicę są też szczególnie narażone na choroby i oddziaływanie toksyn. Często nie mogą czerpać z ziemi potrzebnych im składników i wody. Źle znoszą susze i dotkliwe mrozy. Słaba kondycja roślin odbija się na wyglądzie całego ogrodu i niweczy wszelkie starania włożone w jego pielęgnację. 

Jak wykorzystać humus w ogrodzie?

Humus w ogrodzie jest niezwykle przydatny zwłaszcza na etapie jego zakładania. Jeśli chcemy w przyszłości cieszyć się z pięknych kwiatów, soczyście zielonego trawnika czy obficie owocujących krzewów, nie możemy o nim zapomnieć. 

Żyzna ziemia ma uniwersalne zastosowanie w ogrodzie. Można wykorzystać ją jako ziemię pod rośliny – na rabatach z kwiatami i krzewami czy grządkach z warzywami. Sprawdzi się także jako ziemia pod trawnik. Z humusu warto również skorzystać zawsze wtedy, gdy efekty naszych prac w ogrodzie nie są zadowalające. Żyzna ziemia pod trawnik przyda się do regeneracji murawy. Bogata w próchnicę ziemia pod rośliny pozwoli urządzić rabaty na nowo. 

Humus zdejmuje się z miejsca budowy jeszcze przed rozpoczęciem prac. Zabieg ten jest niezbędny, ponieważ próchnicza warstwa gleby nie nadaje się do wykonywania prac budowlanych. Istotne jest więc, by zmagazynować i odpowiednio przechować humus do czasu zakładania ogrodu. Żyzna ziemia ogrodowa musi być składowana w niewielkich w pryzmach (ok. 1,5 m wysokości), zapewniających dobre napowietrzenie. Najlepiej magazynować humus ogrodowy z dala od miejsc wykopów, przechowywania materiałów budowlanych i prowadzenia prac. Pryzmy należy ułożyć w taki sposób, by woda deszczowa mogła po nich swobodnie spływać.

Jeśli nie jesteśmy w stanie pozyskać odpowiedniej ilości humusu z placu budowy, powinniśmy zakupić żyzną ziemię na tony. Humus do ogrodu może zawierać śladowe ilości gliny, piasku bądź innych materiałów. Jeżeli zależy nam, by ziemia urodzajna była pozbawiona zanieczyszczeń w postaci korzeni czy kamieni, możemy zdecydować się na wersję przesianą – oczyszczoną z niepożądanych elementów. 

O żyzność gleby warto dbać na każdym etapie rozwoju ogrodu. Tworzenie warstwy humusu może wspomóc pozostawienie na ziemi materii organicznej (np. opadających liści) lub wzbogacenie podłoża o kompost. Można też sięgnąć po specjalne nawozy humusowe stymulujące rozwój pożytecznych mikroorganizmów glebowych lub preparaty zawierające związki humusowe. Utrzymanie żyznego podłoża to najlepsza inwestycja w piękny ogród!