Odpowiednie podłoże dla roślin jest niezbędne, by cieszyć się pięknymi kwiatami i obfitymi plonami. Ziemia, na jakiej rosną rośliny, wpływa na ich ukorzenianie się, pobieranie przez nie wody i substancji odżywczych. Zanim więc przystąpimy do sadzenia roślin, powinniśmy zadbać o właściwe przygotowanie gleby. Na co zwrócić uwagę, wybierając podłoże dla roślin? Jak przygotować ziemię pod uprawę roślin? 

Rodzaje gleby w ogrodzie

Przed przystąpieniem do prac ogrodniczych należy poznać warunki glebowe panujące na terenie działki. Do najważniejszych parametrów ziemi ogrodowej należą:

• -> ŻYZNOŚĆ – określa zawartość w glebie materii organicznej i jej zasobność w substancje pokarmowe,
• -> ODCZYN – jego miarą jest stosunek stężenia w glebie jonów wodorowych H+ i wodorotlenowych Oh-. Gleba w ogrodzie może mieć odczyn kwaśny (<5), obojętny (5,5-7) lub zasadowy (>7).
• -> STRUKTURA – określa budowę fizyczną gleby, wielkość, kształt i powiązanie ziaren mineralnych. Ze względu na strukturę gleby możemy podzielić na: piaszczyste (lekkie), średnie (piaszczysto-gliniaste) i gliniaste (ciężkie).

Jak rozpoznać rodzaj gleby w ogrodzie? Ocena struktury podłoża zwykle nie przysparza większych problemów. Nie są do tego potrzebne żadne narzędzia. Wystarczy wziąć do ręki garść ziemi. Podłoże piaszczyste (lekkie) nie daje się formować i rozsypuje się w dłoniach. Z ziemi gliniastej (ciężkiej) można natomiast łatwo uformować w dłoniach kleistą kulkę. Z kolei gleby gliniasto-piaszczyste (średnio ciężkie) dają się formować, ale jednocześnie kruszą na mniejsze grudki. Zarówno gleby piaszczyste, jak i gliniaste nie są odpowiednie do uprawy większości roślin ogrodowych, dlatego wymagają modyfikacji.

Zbadanie żyzności podłoża w ogrodzie najczęściej nie jest możliwe bez badań laboratoryjnych. Gleby o ciemnobrązowym lub prawie czarnym kolorze zawierają więcej humusu. Na podstawie samego zabarwienia nie można jednak dokładnie określić zawartości próchnicy w podłożu. Gleby mało urodzajne nie są wystarczające dla bardziej wymagających roślin i potrzebują wzbogacenia nawozami.

Kolejnym ważnym elementem poprzedzającym przygotowanie podłoża dla roślin jest określenie odczynu ziemi. Jak sprawdzić pH gleby? Można to zrobić przy pomocy kwasomierza elektronicznego lub mechanicznego. Warto pamiętać, że w różnych częściach ogrodu ziemia może mieć inny odczyn, dlatego najlepiej pobrać kilka próbek z różnych miejsc. Dokładną analizę gleby można również przeprowadzić w Okręgowej Stacji Rolniczo-Chemicznej. 

Odczyn podłoża powinien być dopasowany do wymagań uprawianych gatunków. Większość popularnych roślin ogrodowych potrzebuje gleby o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym (pH 6,0-7,0). Istnieją jednak także gatunki wybitnie kwasolubne lub zasadolubne, dla których trzeba przygotować specjalne podłoże.

Znajomość warunków glebowych w ogrodzie znacznie ułatwia zaplanowanie nasadzeń. Dobierając gatunki roślin do rodzaju gleby w ogrodzie, możemy uniknąć niektórych prac, a zarazem uzyskać lepsze rezultaty w uprawie. Rośliny o specjalnych wymaganiach warto też sadzić razem (np. na jednej rabacie), co ułatwi ich późniejszą pielęgnację.

Przygotowanie podłoża dla roślin w ogrodzie – krok po kroku

1. Uporządkowanie i odchwaszczenie terenu

Przed przystąpieniem do sadzenia roślin powinniśmy starannie oczyścić teren z pozostałości budowlanych, gruzu, kamieni i innych odpadów. Po gruntownym sprzątaniu należy przystąpić do zwalczenia chwastów. Najlepiej zrobić to w sposób przyjazny dla środowiska – bez użycia herbicydów. Chwasty powinniśmy usunąć wraz z korzeniami. Zabieg odchwaszczania należy wykonać dwukrotnie – jesienią i wiosną – pozwoli to na skuteczne pozbycie się chwastów, które jeszcze pozostały w ziemi po pierwszym odchwaszczeniu. Jeśli chcemy na nowo zagospodarować nasze rabaty, powinniśmy także usunąć kłącza, rozłogi i korzenie rosnących na nich wcześniej roślin.

2. Użyźnienie gleb mało urodzajnych

Aby poprawić strukturę i żyzność gleb mało urodzajnych i wzbogacić je w próchnicę, można wykorzystać tzw. nawozy zielone. Warto zastosować je zwłaszcza na grządkach warzywnych lub na nowo powstających rabatach. Nawozy zielone to szybko rosnące rośliny, o głębokim systemie korzeniowym, które tworzą obfitą zieloną masę. Po ścięciu i wymieszaniu z podłożem wzbogacają glebę o azot i inne cenne składniki oraz zwiększają zawartość próchnicy. Na nawozy zielone nadają się m.in.: facelia, peluszka, wyka, łubin, gryka. Można wysiewać je wiosną lub jesienią. 

Rośliny na nawozy zielone zwykle wymagają przynajmniej kilku tygodni do osiągnięcia optymalnej masy. Z tego powodu trzeba pomyśleć o ich zastosowaniu z odpowiednim wyprzedzeniem. Nawozy zielone najlepiej ścinać około 4-6 tygodni przed siewem lub sadzeniem roślin. W dojrzałych ogrodach, na grządkach warzywnych, z reguły wystarczy stosować je co 2-3 lata.

Jeśli nie chcemy czekać z wysiewem roślin, a ziemia w naszym ogrodzie jest słabej jakości, może zdecydować się zakup żyznej ziemi i całkowitą wymianę podłoża.

3. Modyfikacja parametrów podłoża ogrodowego

Jeśli chcemy uprawiać gatunki, których wymagania odbiegają od panujących w naszym ogrodzie, powinniśmy odpowiednio zmodyfikować podłoże. 

Aby poprawić strukturę ziemi piaszczystej, można dodać do niej gliny i odkwaszonego torfu. Dodatkowo glebę piaszczystą należy wzbogacić nawozem organicznym – kompostem lub obornikiem. Do rozluźnienia gleb ciężkich wykorzystuje się piasek, żwir lub wermikulit. 

By zmodyfikować odczyn gleby kwaśnej, należy zastosować nawóz wapniowy – dolomit lub kredę nawozową. W obniżeniu odczynu podłoża pomoże dodatek torfu lub kory sosnowej. 

4. Nawożenie gleby w ogrodzie

Ziemia dla roślin w ogrodzie powinna być zasobna w składniki pokarmowe. Niezbędnym elementem przygotowania podłoża do sadzenia roślin jest więc wzbogacenie go nawozami. Ziemię do uprawy roślin najlepiej wzbogacić nawozami organicznymi – kompostem lub obornikiem. Kompost nadaje się zarówno do wiosennego, jak i jesiennego nawożenia. Obornik najlepiej stosować jesienią. Dodatkowo możemy sięgnąć po nawozy wieloskładnikowe lub dedykowane konkretnym grupom roślin.

5. Rozluźnienie i spulchnienie podłoża

Przygotowanie podłoża pod nasadzenia obejmuje również jego spulchnienie i rozluźnienie. Glebę w ogrodzie należy przekopać na głębokość ok. 15-30 cm. Zabieg ten jest niezbędny, by rośliny mogły się właściwie ukorzenić, miały zapewniony dostęp do wody i powietrza. W zależności od wielkości ogródka ziemię można przekopać ręcznie (przy użyciu szpadla) lub mechanicznie (za pomocą glebogryzarki).

6. Sadzenie roślin

Kiedy mamy już odpowiednie podłoże dla roślin w ogrodzie, możemy przystąpić do ostatniego etapu naszej pracy, czyli ich sadzenia. Dołki pod rośliny powinny być ok. 2 razy większe od bryły korzeniowej. Na dnie dołka warto umieścić warstwę kompostu. Dołek dla roślin kwasolubnych można zaprawić korą sosnową, a zasadolubnych – mączką bazaltową. 

Korzenie roślin lub bryłę korzeniową przed posadzeniem warto na kilka godzin zanurzyć w wodzie. Po posadzeniu roślin warto pamiętać o ubiciu gleby i jej obfitym podlaniu – co ułatwi ukorzenienie się roślin. Dodatkowo można wyściółkować ziemię wokół rośliny ok. 5-centymetrową warstwą kory, która ograniczy wysychanie podłoża i wzrost chwastów.

Gotowe podłoża dla roślin ogrodowych i domowych

Jeśli nie chcemy samodzielnie przygotowywać ziemi pod uprawę roślin, możemy skorzystać z gotowych podłoży dla roślin ogrodowych. Stanowią one mieszankę różnych ziem ogrodniczych z nawozami, kruszywami i innymi dodatkami. Podłoża ogrodnicze przed sadzeniem roślin zwykle miesza się z gruntem macierzystym w proporcji 1:1. W sklepach ogrodniczych dostępnych jest wiele rodzajów substratów dedykowanych różnym grupom roślin:

• ziemia uniwersalna (substrat torfowy) – uznawana za podstawowe podłoże do uprawy roślin ogrodowych. Składa się z odkwaszonego torfu wysokiego, najczęściej z dodatkiem piasku, gliny, kory i nawozów. Ma pH 5,5-6,5. Ziemia uniwersalna przeznaczona jest do uprawy większości roślin ozdobnych, drzew i krzewów czy trawników. 
• podłoże dla iglaków – jest przygotowywane z torfu niskiego, wysokiego, kory, piasku, perlitu i nawozów. PH takiego podłoża wynosi ok. 5,0-5,8. Ziemia dla iglaków przeznaczone jest do uprawy kwasolubnych gatunków roślin iglastych, m.in. sosen, świerków, cyprysików, 
• podłoże dla rododendronów i roślin wrzosowatych – najczęściej przygotowane jest na bazie kwaśnego torfu z dodatkiem kory i nawozu. Odczyn podłoża mieści się w granicach 3,5-4,5. Podłoże dla roślin kwasolubnych jest odpowiednie do uprawy m.in.: rododendronów, azalii, wrzosów, wrzośców, magnolii, hortensji, borówek amerykańskich. 
• podłoże dla sukulentów – w jego skład wchodzą m.in.: żwir, keramzyt, piasek kwarcowy, perlit, torf, ziemia kompostowa, nawóz długo działający. Odczyn podłoża wynosi ok. 5,5-6,5. Ziemia do sukulentów może służyć do uprawy kaktusów, wilczomleczy, aloesów, eszewerii i innych kserofitów. 
• podłoże dla roślin zasadolubnych – składa się z torfu wysokiego, torfu niskiego, wapnia, kory kompostowanej, perlitu, kredy, zeolitu, piasku i nawozów wapniowo-magnezowych. Charakteryzuje się pH w zakresie 6,5-7,5. Ziemia dla roślin zasadolubnych polecana jest do uprawy lawendy, powojników, bukszpanów, lilaków i innych gatunków zasadolubnych. 
• podłoże dla roślin doniczkowych – powstaje na bazie torfu, perlitu, kory, nawozów startowych, nawozów długo działających, hydrożelu. PH podłoża wynosi ok. 6,0. Ziemia dla roślin doniczkowych przeznaczona jest do uprawy popularnych roślin domowych, takich jak paprocie, fikusy, palmy, draceny.
• podłoże dla pelargonii i roślin balkonowych – produkowane jest z torfu wysokiego i niskiego z dodatkiem piasku, keramzytu, perlitu, włókien drzewnych, hydrożelu ogrodniczego i nawozów wieloskładnikowych. Odczyn podłoża dla roślin balkonowych mieści się w granicach 6,0-7,0. Ziemia dla pelargonii przeznaczona jest dla roślin o wysokim zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe i intensywnie kwitnących, takich jak pelargonie, surfinie i inne rośliny balkonowe. 
• podłoże dla warzyw – stanowi mieszankę torfu z nawozem organicznym i innymi składnikami (np. włóknem drzewnym, węglem brunatnym). PH podłoża do uprawy warzyw wynosi 5,5-6,5. Ziemia do warzyw nadaje się do uprawy większości warzyw i ziół. 
• podłoże do wysiewu i pikowania roślin – wytwarzane z torfu wysokiego i niskiego oraz drobnego piasku z dodatkiem nawozu startowego. Ma lekko kwaśny odczyn (5,5 – 6,5) i drobną, lekką strukturę. Ułatwia kiełkowanie i wzrost roślin. Służy do wysiewu nasion, pikowania i ukorzeniania roślin. 
• podłoże dla storczyków – w jego skład wchodzą m.in.: kora sosnowa, włókna kokosowe, keramzyt, mech torfowiec, torf i nawóz startowy. Odczyn podłoża dla storczyków wynosi ok. 4,5-6.
• podłoże kokosowe – wytwarzane z włókna kokosowego. Charakteryzuje się pH w zakresie 5,5-6,5. Polecane jako dodatek do ziemi uniwersalnej lub torfu. Podłoże kokosowe poprawia strukturę ziemi i jej pojemność wodno-powietrzną oraz wspomaga ukorzenianie się roślin. Z tego powodu można wykorzystać je m.in. do wysiewu nasion i przygotowaniu rozsady oraz do uprawy roślin doniczkowych i pod osłonami. 

Odpowiedni dobór podłoża i właściwe przygotowanie ziemi w ogrodzie mogą znacznie ułatwić późniejszą pielęgnację roślin. Warto więc zadbać o dobrą glebę w ogrodzie, a ona z pewnością zadba o nasze rośliny.