Życie w pełnej harmonii z naturą to priorytet wielu ogrodników. Jak dobrze wiedzą miłośnicy roślin, uważna obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie jest niezbędna, by odnosić sukcesy w uprawie. Wiele osób wierzy jednak, że na ogród mogą wpływać także moce wszechświata. Kalendarz księżycowy stanowi cenną wskazówkę dla ogrodników, jak zaplanować prace w ogrodzie zgodnie z fazami Księżyca. Podpowiadamy, jak wygląda uprawa biodynamiczna i jakie są jej zalety.

Czym jest kalendarz księżycowy ogrodnika?

Kalendarz księżycowy, zwany też biodynamicznym, to kalendarz oparty na fazach Księżyca. W odróżnieniu od standardowego kalendarza ogrodnika ma on nie 365/6 dni, lecz 354. Efektem tego jest m.in. przesunięcie się pór roku. Z kalendarza księżycowego korzystano już w starożytności. Z czasem ewoluował i został udoskonalony pod kątem planowania prac ogrodniczych według faz Księżyca. 

Obecnie większość ogrodników posługuje się kalendarzem księżycowym opracowanym przez Marię Thun. Uwzględnia on wpływ faz Księżyca na rośliny i na tej podstawie wyznacza najlepsze pory na siew, sadzenie, przesadzanie roślin, zbiór plonów oraz wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych w ogrodzie. Kalendarz księżycowy ogrodnika ma więc pomóc zaplanować swoje prace w taki sposób, by uzyskać najlepsze efekty i jak największe plony. W niektórych kalendarzach znaleźć można również najlepsze godziny na przeprowadzenie poszczególnych zabiegów. Co ciekawe kalendarze lunarne nie są wykorzystywane jedynie przez ogrodników. Chętnie korzystają z nich także grzybiarze, wędkarze czy leśnicy.

Zgodnie z założeniami biodynamiki na wzrost roślin i zachowania zwierząt wpływają naturalne cykle przyrodnicze związane z układem planet, fazami Księżyca i innymi zdarzeniami astronomicznymi. Gleba, rośliny i zwierzęta są natomiast ze sobą ściśle powiązane. Księżyc – w zależności od fazy i znaku zodiaku – może wpływać na rośliny pobudzająco lub hamująco. Życie w gospodarstwie i w przydomowym w ogrodzie powinno więc toczyć się w rytmie natury i z poszanowaniem dla środowiska. W ogrodzie i gospodarstwie nie należy stosować nawozów sztucznych czy pestycydów. Warto natomiast skupić się na naturalnych metodach wspomagających wzrost roślin i utrzymanie żyzności gleby. Założenia uprawy biodynamicznej w dużej mierze pokrywają się z zasadami rolnictwa ekologicznego. W przypadku biodynamiki akcentuje się jednak powiązanie świata przyrody ze światem duchowym i siłami magicznymi, przez co koncepcja ta jest odrzucana przez większość naukowców. Nie można jednak całkowicie wykluczyć, że podobnie jak Księżyc wpływa na przypływy i odpływy wód, może też wpływać na wodę krążącą w roślinach, a przez to na ich wzrost. 

Uprawa roślin zgodnie z fazami Księżyca

Jak w praktyce wygląda oddziaływanie faz Księżyca na wzrost roślin? W każdym miesięcznym cyklu Księżyca wyróżnia się 6 faz: nów, pełnię, I, II, III i IV kwadrę. W kalendarzu księżycowym wyznaczają one 4 okresy: nowiu, pełni, III i IV kwadry (gdy Księżyca ubywa) oraz I i II kwadry (gdy Księżyca przybywa). Poszczególne fazy Księżyca wpływają na rośliny w różny sposób, dlatego przyporządkowane są im różne prace ogrodnicze.

• -> NÓW – faza ta trwa 3 dni. W tym czasie Księżyc jest ustawiony między Ziemią a Słońcem, dlatego pozostaje niewidoczny. Czas nowiu to dla ogrodników idealna pora na zwalczanie szkodników upraw i chorób roślin oraz przeprowadzanie odchwaszczania ora usuwania porażonych pędów. Prace te najlepiej przeprowadzić dzień przed kulminacją nowiu lub tuż po nim. Faza nowiu wiąże się też ze zwiększoną wrażliwością roślin oraz osłabioną zdolnością do kiełkowania. Z tego powodu nie należy wtedy wysiewać roślin ani sadzić nowych sadzonek. Lepiej także powstrzymać się od prac, które mogłyby uszkodzić korzenie roślin.
• -> PEŁNIA – w czasie pełni widoczna jest cała tarcza Księżyca. W tym czasie znajduje się on po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Pełnia Księżyca, podobnie jak nów, trwa 3 dni. Pełnia w kalendarzu księżycowym ogrodnika to czas pielenia, okopywania, odchwaszczania i nawożenia roślin. Gdy Księżyc jest w pełni, warto posadzić lub wysiać niektóre warzywa (m.in. pomidory, ziemniaki, kapustę, brukselkę, cebulę, marchew i rzodkiewkę). Podczas pełni rośliny wciąż są dosyć wrażliwe, dlatego odradza się wykonywanie takich zabiegów jak cięcie drzew i krzewów, przycinanie i uszczykiwanie roślin. Tuż przed pełnią i w jej trakcie często obserwuje się zwiększenie wilgotności gleby i występowanie opadów deszczu. W tym czasie rośliny mogą być więc bardziej podatne na choroby grzybicze. 
• -> I i II kwadra – I kwadra rozpoczyna się zaraz po nowiu. Ziemia, Księżyc i Słońce tworzą wtedy kąt prosty, a Księżyc zbliża się do pełni. W tym czasie widoczna jest tylko zachodnia część tarczy Księżyca. Druga kwadra rozpoczyna się w momencie, gdy widoczna jest połowa Księżyca i trwa aż do pełni. Okres I i II kwadry w kalendarzu lunarnym ogrodnika wiąże się z małą wrażliwością korzeni roślin, zwiększonym wydzielaniem soków roślinnych oraz intensywnym wzrostem części nadziemnych roślin. Z tego powodu zalecane są wtedy takie zabiegi jak sianie i sadzenie warzyw liściowych, krzewów, drzew, bylin i roślin jednorocznych, przesadzanie roślin i przygotowanie sadzonek. Z powodzeniem można również wykonać wszelkie zabiegi związane z glebą, np. nawożenie i podlewanie. I i II kwadra to ponadto sprzyjający czas na zbiór warzyw, ziół i owoców – są wtedy najbardziej wartościowe i najsmaczniejsze. Lepiej powstrzymać się natomiast od przycinania roślin. 
• -> III i IV kwadra – III kwadra rozpoczyna się po pełni. W tym czasie Księżyca zaczyna ubywać i zbliża się do nowiu. Widoczna jest oświetlona tylko wschodnia część tarczy Księżyca. Czas ostatniej kwadry pobudza regenerację roślin oraz ułatwia ich adaptację do nowych warunków. Rośliny tracą wtedy mniej soków i ich część nadziemna jest odporniejsza na uszkodzenia. Z tego powodu w kalendarzu biodynamicznym ta faza Księżyca jest idealna do przesadzania i sadzenia roślin. Warto wtedy posadzić warzywa korzeniowe, motylkowe i cebulowe. Bez obaw można przeprowadzić także cięcie drzew i krzewów. Podczas ostatniej kwadry warto również dokonać zbioru warzyw i owoców przeznaczonych do długotrwałego przechowywania – dłużej zachowają świeżość i wysoką wartość odżywczą. 

Wpływ Księżyca na rośliny 

Na prace ogrodnicze mogą oddziaływać nie tylko fazy Księżyca. Równie duże znaczenie w kalendarzu lunarnym ogrodnika ma przechodzenie Księżyca przez znaki zodiaku, którym przypisane są żywioły i części roślin. Księżyc znajduje się w każdym znaku zodiaku przez 2-4 dni. Wedle tych założeń, gdy dominuje określony żywioł, warunki sprzyjają rozwojowi danej części rośliny. Oto jak przedstawia się wpływ znaków zodiaku na rośliny:

• -> Baran, Lew, Strzelec – ogień – owoc 
• -> Byk, Panna, Koziorożec – ziemia – korzeń (część podziemna)
• -> Bliźnięta, Waga, Wodnik – powietrze – kwiat
• -> Rak, Skorpion, Ryby – woda – liść

Jak przypisać rośliny do odpowiedniej grupy? Oto wskazówki.

Owoce i nasiona:

• drzewa i krzewy owocowe,
• bakłażan,
• ogórek,
• cukinia,
• fasola,
• melon,
• arbuz,
• groszek,
• papryka,
• pomidor.

Korzenie:

• czosnek,
• burak,
• marchew,
• seler,
• cebula,
• pasternak,
• ziemniak,
• rzodkiewka
• brukiew,
• topinambur.

Liście:

• zioła,
• szparagi,
• cykoria,
• brukselka,
• kapusta,
• szpinak,
• sałata.

Kwiaty:

• kwiaty ozdobne,
• karczochy,
• brokuły,
• kalafior.

Dodatkowo znaki zodiaku podzielone są na dwie grupy: urodzajne i nieurodzajne. Do znaków urodzajnych zaliczane są ziemne (Byk, Panna, Koziorożec) i wodne (Rak, Skorpion, Ryby). Z kolei jako nieurodzajne traktowane są znaki ognia (Baran, Lew, Strzelec) i powietrza (Bliźnięta, Waga, Wodnik). Zasadniczo okres znaków urodzajnych to dobra pora na sadzenie i siew roślin korzeniowych oraz liściastych. Jeśli Księżyc znakuje się w znaku wodnym, warto też zastosować kompost w ogrodzie. Gdy natomiast dominują żywioły ognia i powietrza, lepiej skupić się na zabiegach w obrębie gleby – zwalczaniu szkodników, przycinaniu roślin, zbiorze kwiatów, roślin zielnych, owoców i nasion. Również przy zwalczaniu szkodników warto zwrócić uwagę na znaki zodiaku. Przy znaku Barana można skutecznie zwalczyć larwy owadów, Byka – owady z twardym pancerzem, Bliźniąt – muchy, a Raka – ślimaki.

Kalendarz biodynamiczny do ogrodu wzbudza spore kontrowersje. Jedni nie wyobrażają sobie bez niego pracy w ogrodzie, inni zupełnie podważają jego użyteczność. Niezależnie od podejścia do zasad biodynamiki warto jednak z niego skorzystać, by lepiej zaplanować swoje prace ogrodnicze.