Listopad to refleksyjny i dosyć ponury miesiąc, który większości osób kojarzy się z przemijaniem. Nie inaczej jest w świecie przyrody. Rośliny zakończyły już wegetację, a liście opadły z drzew. Właśnie teraz nadchodzi pora, by odpowiednio przygotować ogród do zimy i ostatecznie zakończyć sezon. Jakie prace ogrodnicze w listopadzie są niezbędne? Przedstawiamy przedostatnią część z cyklu kalendarz ogrodnika: listopad. 

Listopad w ogrodzie – o czym warto pamiętać?

Listopad w ogrodzie zwykle nie nastraja pozytywnie. Dni są coraz krótsze i chłodniejsze, a niebo spowijają gęste chmury. Ranki często są mgliste, a noce zimne. We znaki dają się ulewne deszcze i silne wiatry. Średnia temperatura w tym miesiącu wynosi 4-5 ℃. W listopadzie trzeba przygotować się również na pierwszy powiew zimy – przymrozki i opady śniegu. 

W świecie przyrody listopad to już czas ostatnich przygotowań do zimy lub przedzimowego wyciszenia. Większość roślin przeszła już w stan spoczynku i zakończyła wegetację. Drzewa są praktycznie całkowicie pozbawione liści. Części naziemne bylin zamierają. Ogrodowy pejzaż wzbogacają już tylko nieliczne rośliny. 

Co kwitnie w ogrodzie w listopadzie? W tym miesiącu wciąż możemy podziwiać najpiękniejsze kwiaty jesieni, np. chryzantemy, złocienie, wrzosy, astry, jeżówki purpurowe czy rozchodniki. Wszechobecną szarość przełamują też owocujące krzewy, m.in. jarzębina, ostrokrzew, rokitnik, tarnina, irga, berberys. 

Podobnie jak rośliny na zimowy spoczynek udają się teraz zwierzęta. Listopad to dobry miesiąc na prowadzenie przyrodniczych obserwacji. W ogrodzie spotkać można wtedy wielu gości. Jesień w ogrodzie to czas intensywnego żerowania gryzoni. Zimowe zapasy gromadzą i magazynują w swoich spiżarniach krety czy wiewiórki. Z kolei jeże w listopadzie zwykle zapadają w stan hibernacji. Do przydomowych ogrodów coraz częściej zaglądają także myszy, które poszukują ciepłego schronienia na zimę z obfitą bazą pokarmową w domach i budynkach gospodarczych. Czasami spotkać można też nietypowych gości z lasów takich jak lisy, dziki czy zające. Wśród jesiennych gości w ogrodzie nie brakuje również ptaków. Do ciepłych krajów jeszcze w tym miesiącu udają się ostatnie gatunki. Ptaki, które postanowiły spędzić zimę w kraju, chętnie korzystają teraz z pokarmu w karmnikach oraz zjadają owoce pozostałe jeszcze na drzewach. 

W listopadzie należy przygotować ogród do zimy. W tym miesiącu ogrodnicy powinny skupić się przede wszystkim na ostatnich pracach porządkowych i zabezpieczeniu roślin na czas mrozów. Jeśli pogoda jest sprzyjająca, w listopadzie warto też pomyśleć o renowacji ogrodu, która sprawi, że wiosną będzie prezentował się jeszcze piękniej. Ostatni jesienny miesiąc to również moment podsumowań. Warto więc zastanowić nad mijającym sezonem ogrodniczym. Z czego jesteśmy dumni, a co wymaga gruntownych zmian? Już teraz możemy zacząć planować, jak chcemy, aby nasz ogród wyglądał w przyszłym roku. 

Prace ogrodnicze w listopadzie

Co robić w ogrodzie w listopadzie? Do najważniejszych prac ogrodniczych w tym miesiącu, które pozwolą przygotować ogród do zimy, należą:

Zagrabianie liści

Zalegające na trawniku wilgotne liście sprzyjają występowaniu chorób grzybowych traw (m.in. pleśni śniegowej). Z tego względu w listopadzie nie należy zaniedbywać ich regularnego zagrabiania. Zebrane liście warto przeznaczyć na kompost lub wykorzystać do ściółkowania roślin. Można też usypać je w stos jednym miejscu – być może skorzystają z nich jeże poszukujące zimowych kryjówek.

Zbiór owoców i warzyw

Choć w listopadzie w warzywniku i sadzie zwykle nie ma już wielu smakowitych plonów, jeszcze w tym miesiącu czekają nas ostatnie zbiory. W listopadzie można dokonać zbiorów późnych odmian malin. Dodatkowo w tym miesiącu – po pierwszych przymrozkach – warto zebrać owoce i warzywa, które najlepiej smakują po przemrożeniu takie jak aronia, jarmuż czy jarzębina. 

Wysiew warzyw ozimych

Późna jesień to odpowiednia pora na wysiew nasion warzyw ozimych takich jak marchew, pietruszka czy koper. 

Oczyszczenie grządek warzywnych

W listopadzie gruntowne porządki powinniśmy przeprowadzić nie tylko w ogrodzie ozdobnym, ale również w warzywniku. Już teraz warto przygotować grządki do kolejnego sezonu, usuwając z nich resztki roślin, przekopując podłoże i użyźniając je kompostem bądź obornikiem.

Porządki na rabatach

Po zakończeniu wegetacji roślin jednorocznych i bylin trzeba uporządkować rabaty. Warto usunąć z nich zeschnięte części roślin i przekwitłe kwiaty, które nie wyglądają estetycznie. 

Koszenie trawnika

Choć zwykle ostatnie koszenie trawnika przeprowadza się już w październiku, zdarza się, że jeszcze w listopadzie (ze względu na wysokie temperatury) trawy kontynuują wegetację. W takim przypadku należy skosić trawnik raz jeszcze. 

Przygotowanie sadzonek ze zdrewniałych pędów

W listopadzie warto pobrać zdrewniałe pędy krzewów (np. krzewuszki, forsycji, wiciokrzewu, maliny, porzeczki) na sadzonki. Pobrane pędy należy umieścić w wilgotnym piasku i ustawić w chłodnym pomieszczeniu, gdzie przetrwają do wiosny. 

Sezonowe dekoracje w pojemnikach

Aby w listopadzie ogród nie wyglądał szaro i smutno, warto przygotować sezonowe kompozycje w donicach. Do stworzenia efektownych dekoracji mogą nam posłużyć kapusty ozdobne, chryzantemy, wrzosy czy trawy ozdobne.

Dokarmianie ptaków

W listopadzie ptaki często mają już spore trudności ze znalezieniem pokarmu. Warto więc regularnie pozostawiać dla nich w karmniku wysokoenergetyczne przekąski (np. słoninę, nasiona słonecznika, kule tłuszczowe). Dokarmianie musi być systematyczne. Należy pamiętać także o regularnym czyszczeniu karmników i usuwaniu niezjedzonych resztek pokarmu. Dodatkowo, dokonując ostatnich zbiorów, możemy pozostawić dla pierzastych gości trochę smakowitych owoców. Prawdziwym rarytasem dla ptaków są m.in. owoce jarzębiny.

Porządki w oczku wodnym

Do ważnych prac ogrodniczych w listopadzie należy uporządkowanie oczka wodnego. W tym miesiącu pamiętajmy o usunięciu z oczka wodnego liści i gnijących roślin wodnych. Ze zbiornika powinniśmy wyjąć fontanny, pompy czy filtry. W listopadzie należy zakończyć też karmienie ryb – dzięki temu zapadną one w zimowym letarg. Staw należy zabezpieczyć przed całkowitym zamarzaniem, montując w nim sztuczny przerębel.

Konserwacja systemu nawadniającego przed zimą

W listopadzie należy opróżnić system nawadniający z wody. Uchroni to jego elementy przed zniszczeniem w czasie mrozów. 

Wapnowanie trawnika

Po zakończeniu wegetacji traw można przeprowadzić wapnowanie trawnika. Zabieg ten powinien być poprzedzony zbadaniem odczynu podłoża. Wapnowanie wykonuje się, gdy odczyn jest niższy niż 5,5. 

Czyszczenie i konserwacja narzędzi ogrodniczych i mebli

Gdy pracy w ogrodzie nie ma już zbyt dużo, warto wykorzystać wolny czas na dokładne wyczyszczenie i konserwację narzędzi ogrodniczych, mebli czy elementów dekoracyjnych. Po odpowiednich przygotowaniu możemy je posegregować i umieścić w schowku. 

Jak dbać o rośliny w listopadzie?

W kalendarzu ogrodnika w listopadzie nie powinno zabraknąć zabiegów, które pomogą roślinom przetrwać zimę. Jak pielęgnować rośliny jesienią? Oto nasze wskazówki. 

Zabezpieczenie roślin przed mrozami

Listopad w ogrodzie to już ostatni miesiąc na zabezpieczenie roślin przed mrozami. Założenie zimowych osłon jest niezbędne, gdy regularnie występują przymrozki. Zimowej ochrony wymagają głównie krzewy ozdobne (m.in. hibiskus, budleja Dawida, róża, magnolia, różanecznik) oraz drzewka owocowe (np. brzoskwinia, jeżyna bezkolcowa, morela). Warto zabezpieczyć warstwą ściółki także kwiaty cebulowe kwitnące wiosną (np. tulipany, narcyzy). 

Aby uchronić korzenie roślin przed przemarzaniem, należy wokół nich usypać kopczyki z ziemi. Rośliny można też wyściółkować np. korą, słomą lub liśćmi. Pędy roślin warto przykryć agrowłókniną lub gałązkami roślin iglastych. Pędy jeżyny i winorośli należy przygiąć do ziemi, a następnie zabezpieczyć słomianymi matami. 

Przeniesienie roślin w pojemnikach do pomieszczeń

Rośliny uprawiane w pojemnikach są szczególnie narażone na przemarzanie. W listopadzie, przed silnymi mrozami, należy zabrać je do zamkniętego pomieszczenia. Donice roślin odpornych na mróz można natomiast umieścić w kartonowych pudełkach wypełnionych styropianem i postawić w miejscu osłoniętym przed wiatrem. 

Podlewanie iglaków i roślin zimozielonych

Jesienią rośliny zimozielone potrzebują szczególnie intensywnego nawadniania. Obfite podlewanie o tej porze roku pozwoli im zgromadzić zapas wody i uchroni przed suszą fizjologiczną występującą w trakcie mroźnej i bezśnieżnej zimy.

Kontrolowanie stanu bulw 

W listopadzie nie powinniśmy zapominać o roślinach, które po zimowym spoczynku w pomieszczeniach wiosną znów ubarwią nasz ogród. Regularnie kontrolujmy więc stan przechowywanych bulw mieczyków, dalii i pacioreczników, a w razie potrzeby usuwajmy gnijące lub chore egzemplarze. 

Zawiązanie traw ozdobnych

Przed zimą warto związać kępy traw ozdobnych. Dzięki temu nie tylko lepiej zniosą trudne warunki, ale też będą stanowić piękną ozdobę zimowego ogrodu. Liście traw wiążemy w kształt snopka, w kilku miejscach przy użyciu mocnego sznura (np. z juty).

Ochrona drzewek przed szkodnikami

Kora młodych drzew jest chętnie podgryzana przez dzikie zwierzęta. Aby uchronić młode rośliny przed zniszczeniem, warto zamontować na nich specjalne opaski. 

Przegląd drzewek owocowych

Po zakończeniu zbiorów powinniśmy dokonać przeglądu drzewek owocowych pod kątem obecności szkodników i chorób. Z drzewek należy usunąć wszystkie porażone gałęzie, mumie i zeschnięte liście – znacznie ograniczy to ryzyko rozprzestrzeniania się chorób w ogrodzie.

Listopad w ogrodzie to ostatni miesiąc, by cieszyć się roślinami i spędzać czas na świeżym powietrzu. Warto więc dobrze wykorzystać ten czas. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu ogrodu do zimy wiosną szybko zyska on nowy blask.