Zielone dachy nie tylko urozmaicają miejski krajobraz, ale również wpływają korzystnie na warunki panujące w otoczeniu. Nie zawsze założenie ogrodu na dachu musi wiązać się ze skomplikowanymi pracami i dużymi nakładami finansowymi. Zielone dachy ekstensywne są łatwe w projektowaniu i utrzymaniu, a przy tym mogą przynieść wiele korzyści środowisku. Do ich założenia niezbędny jest jednak wybór odpowiedniego substratu. Czym wyróżnia się substrat dachowy ekstensywny i jakie rośliny można na nim uprawiać?

Zielone dachy – zalety

Zielone dachy to coraz popularniejsza odmiana terenów zieleni. W przeciwieństwie do tradycyjnych ogrodów zakładane są nie bezpośrednio w gruncie, ale na dachach budynków. Tworzenie zielonych dachów wynika głównie z przesłanek ekologicznych. Wpisują się one w koncepcję zielonych miast – stanowią dodatkową powierzchnię biologicznie czynną, wspomagają retencję wody, obniżają temperaturę i filtrują zanieczyszczenia. 

Dodatkowo zielone dachy są też dekoracją miejskiej przestrzeni – dzięki nim cała okolica staje się bardziej zielona i przyjazna dla mieszkańców. Mogą też służyć do wypoczynku, rekreacji czy aktywności towarzyskich, zastępując miejskie parki.

Ogród ekstensywny na dachu – czym się wyróżnia?

Ogrody na dachach mogą przybierać różne formy. Ze względu na rodzaj uprawianej roślinności i główne funkcje wyróżnia się dwa podstawowe typy zielonych dachów: intensywne i ekstensywne. 

Ogrody intensywne w niczym nie odbiegają od tych tradycyjnych przydomowych. Pełnią nie tylko funkcje ekologiczne, ale również dekoracyjne. Sadzone są w nim różnorodne rośliny: byliny, rośliny cebulowe, krzewy i drzewa. Dodatkowo tego typu ogrody zwykle mają wyodrębnioną strefę wypoczynkową i rekreacyjną. 

Ogrody intensywne są jednak dosyć skomplikowane w zakładaniu i utrzymaniu. Uprawiane w nich rośliny wymagają podobnych zabiegów pielęgnacyjnych jak te w tradycyjnych ogrodach – koszenia, nawożenia, przycinania, odchwaszczania. Dodatkowo z uwagi na duży ciężar całej konstrukcji ogród intensywny na dachu musi być starannie zaprojektowany i przystosowany do konstrukcji budynku. 

Znacznie tańszy i mniej kłopotliwy w utrzymaniu jest zielony dach ekstensywny. Taki teren zieleni obsadzany jest roślinnością łatwą w utrzymaniu, wytrzymałą, o niewielkich wymaganiach pielęgnacyjnych. W ogrodach ekstensywnych sadzi się przede wszystkim roślinność stepową, sucholubną – byliny, mchy, trawy i zioła (np. rojniki, rozchodniki skalnice, macierzanki). Są one w stanie poradzić sobie w ekstremalnych warunkach i przetrwać suszę, silne nasłonecznienie czy porywiste wiatry. Na dachach ekstensywnych stosuje się gotowe maty rozchodnikowe, nasiona lub sadzonki roślin.

Roślinność ekstensywna na dach wyróżnia się niewielkim zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe, szybkim tempem wzrostu, zdolnością do autoregeneracji, odpornością na choroby i szkodniki oraz płytkim systemem korzeniowym. Dzięki temu ogród ekstensywny na dachu, po wykonaniu pierwszych zabiegów pielęgnacyjnych bezpośrednio po założeniu, praktycznie nie wymaga pielęgnacji. Nie jest konieczne nawadnianie i nawożenie roślin, a utrzymanie ogrodu ogranicza się do regularnych prac konserwacyjnych (co pół roku lub co rok). 

Zielony dach ekstensywny nie obciąża też w takim stopniu budynku jak intensywny. Odznacza się niewielką grubością i stosunkowo niskim ciężarem (80-170 kg/m2). Jego zaprojektowanie i montaż nie przysparza dużych trudności. 

Ze względu na ograniczony wybór gatunków ogród ekstensywny jest jednak znacznie mniej zróżnicowany i efektowny niż ogród intensywny. Zwykle nie jest też przystosowany do chodzenia, przez co nie może być użytkowany rekreacyjnie. Wszystko to sprawia, że pełni głównie funkcję ekologiczną. Ogród ekstensywny polecany jest do założenia na dachu skośnym. 

Substrat na dach zielony – cechy charakterystyczne

Aby roślinność na zielonym dachu mogła się prawidłowo rozwijać, musimy zapewnić jej odpowiednie podłoże. Na zielonych dachach nie należy stosować ziemi z wykopu ani ziemi ogrodowej. Nie spełniają one norm w zakresie wodoprzepuszczalności i ciężaru. Do uprawy na dachach roślinności służą specjalnie przygotowane podłoża nazywane substratami. 

Substraty dachowe to profesjonalne mieszanki mineralno-organiczne, które zapewniają roślinom optymalne warunki do wegetacji na dachach. Produkty tego typu muszą spełnić szereg norm dotyczących m.in. zagęszczenia, stopnia osiadania, składu granulometrycznego, zawartości soli, składników organicznych, pojemności wodnej i powietrznej, pH, wodoprzepuszczalności. Substraty dachowe dopuszczane są do obrotu na podstawie zezwolenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Rodzaj substratu na dach zawsze powinien być dostosowany do uprawianej roślinności. Do założenia ogrodu opartego na roślinności stepowej o niewielkich wymaganiach służą substraty dachowe ekstensywne. 

Substrat dachowy ekstensywny – cechy i stosowanie

Substrat dachowy ekstensywny składa się z kruszywa mineralnego drenażowego z tufu wulkanicznego, kompostu i piasku. Nadaje się do uprawy roślin o niskich wymaganiach wegetacyjnych, np. rozchodników, mchów, ziół i innych bylin odpornych na suszę. 

Czym wyróżnia się substrat ekstensywny na dach? Podłoże ekstensywne zawiera mniej substancji organicznej (do 10%) niż intensywne. Odczyn produktu (pH 6-7,5) odpowiada większości roślin ekstensywnych. Pojemność wodna powyżej 40% i zawartości powietrza powyżej 10% gwarantują roślinom optymalne warunki do ukorzeniania się i wegetacji. Ze względu na wysoką masę właściwą i szorstką powierzchnię podłoże jest odporne na erozję, a przez to trwałe i stabilne. 

Z substratu ekstensywnego należy stworzyć warstwę o grubości minimum 15 cm. Aby uzyskać odpowiednią warstwę, ze względu na współczynnik osiadania (1,15), przy zakupie do szacowanej ilości materiału trzeba doliczyć 15%. 

Substrat ekstensywny dachowy – przechowywanie

Aby substrat dachowy ekstensywny zachował stabilny skład i właściwości fizyczne, należy zadbać o jego właściwe przechowywanie. Produkt należy składować na powierzchni zapewniającej odpływ wody – podłożu utwardzonym lub materiale zabezpieczającym. Przy dłuższym składowaniu substrat trzeba chronić przed bezpośrednim działaniem słońca, wilgoci i zachwaszczeniem. Odpowiednio przechowywany substrat dachowy zachowuje swoje parametry przez minimum 36 miesięcy.

Założenie ekstensywnego ogrodu na dachu to świetny sposób na wykorzystanie wolnej przestrzeni i zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej. Jeśli zapewnimy roślinom odpowiedni substrat ekstensywny, będą mogły się rozwijać praktycznie bez naszej pomocy.