Zmiany klimatyczne i postępująca urbanizacja sprawiły, że okresowy niedobór wody staje się coraz większym problemem w wielu regionach Polski. Negatywnym skutkom suszy można przeciwdziałać poprzez gromadzenie i wykorzystywanie wody opadowej. Każdy, kto zdecyduje się na wykonanie proekologicznych instalacji lub zakup zbiornika na deszczówkę, może ubiegać się o dofinansowanie inwestycji. Z jakich programów warto skorzystać? Jakie warunki trzeba spełnić, by uzyskać dotacje na zbiornik na deszczówkę? 

Dlaczego warto zbierać deszczówkę?

Zasoby wodne w Polsce należą do najniższych w Europie – na jednego mieszkańca przypada zaledwie 1600 m3 wody rocznie, czyli aż 3 razy mniej niż w innych europejskich państwach. Z okresowym niedoborem wody zmaga się przede wszystkim Ziemia Lubuska, Mazowsze, Wielkopolska, Lubelszczyzna. Z roku na rok obszar dotknięty suszą coraz bardziej się powiększa. Wbrew pozorom problemu nie rozwiązują nawałnice występujące w sezonie letnim. Obfite opady deszczu nie są w stanie uzupełnić zasobów wód podziemnych. Woda opadowa, spadająca na przesuszony grunt lub powierzchnie nieprzepuszczalne (np. chodniki), nie przesiąka do głębszych warstw ziemi, lecz spływa po powierzchni, skąd trafia do kanalizacji lub na pobliskie tereny. Nawalne opady deszczu mogą więc grozić podtopieniami. 

W celu ochrony zasobów wodnych i przeciwdziałania suszy bardzo istotne jest podejmowanie działań wspomagających retencję takich jak: budowa/zakup zbiorników na deszczówkę i oczek wodnych, zakładania łąk kwietnych i ogrodów deszczowych, tworzenie ażurowych powierzchni. Dzięki takim inwestycjom można poprawić bilans wodny w otoczeniu, ograniczyć zużycie wody wodociągowej i obciążenie kanalizacji, zwiększyć bioróżnorodność w otoczeniu. Zgromadzoną wodę opadową można wykorzystać m.in. do podlewania roślin ogrodowych, mycia pojazdów i mebli czy prania. 

Na inwestycje w instalacje do retencjonowania wody i zbiorniki na deszczówkę udzielane są dotacje ze środków państwowych lub samorządowych. Wsparcie finansowe przyznawane jest w ramach programu „Moja Woda” oraz inicjatyw lokalnych. O środki mogą starać się zarówno osoby prywatne, jak i wspólnoty mieszkaniowe czy gminy. 

Program Moja Woda – dofinansowanie instalacji i zbiorników na deszczówkę

Program „Moja Woda”, finansowany z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ma wspierać ochronę zasobów wodnych i przeciwdziałać negatywnym skutkom suszy poprzez udzielenie dotacji na instalacje umożliwiające zatrzymanie i wykorzystanie wód opadowych i roztopowych. Efektem działań ma być: rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury, zwiększenie retencji, zmniejszenie zapotrzebowania na wodę wodociągową (np. do podlewania roślin) i ograniczenie odprowadzania wody poza teren posesji (do kanalizacji, na ulice i place). Program „Moja Woda” ma zwiększać ochronę przed skutkami zmian klimatycznych i zagrożeniami naturalnymi. 

Ze wsparcia finansowego mogą skorzystać osoby będące właścicielami lub współwłaścicielami nieruchomości, na której terenie znajduje się dom jednorodzinny. Dofinansowanie udzielane jest w formie dotacji pokrywającej do 80% kosztów wykonanych instalacji. Maksymalna kwota dotacji wynosi 5000 zł. Dofinansowanie udzielane jest na zakup, montaż, budowę i uruchomienie instalacji, które pozwalają wykorzystać wodę opadową na terenie nieruchomości. Należą do nich:

• instalacje zbierające i odprowadzające wodę opadową z dachów, chodników (łapacze, wpusty, odwodnienia liniowe)

• instalacje rozsączające (drenaże, ogrody deszczowe – z wyłączeniem samych nasadzeń)

• zbiorniki na deszczówkę (nadziemne, podziemne, otwarte, zamknięte, szczelne lub infiltracyjne, oczka wodne)

• zielone dachy (bez nasadzeń) 

• elementy nawadniające lub zatrzymujące wodę w inny sposób (zraszacze, pompy, filtry).

Wykonane instalacje nie mogą zostać wykorzystane do prowadzenia działalności gospodarczej ani działalności rolniczej. Aby skorzystać z dofinansowania, należy złożyć wniosek drogą elektroniczną lub pocztową (w przypadku braku podpisu kwalifikowanego) do odpowiedniego WFOŚiGW. Minimalna wartość inwestycji, do której udzielone zostanie dofinansowanie, to 2000 zł. Sumaryczna pojemność zakupionych zbiorników nie może być mniejsza niż 2 m3. Warunkiem dofinansowania jest zachowanie i wykorzystanie instalacji przez przynajmniej 3 lata od jej wykonania. W tym czasie beneficjent programu musi przechowywać dokumentację związaną z projektem. 

Program „Moja Woda” od początku cieszy się dużym zainteresowaniem. W pierwszej edycji złożono 25 tys. wniosków. Nabór wniosków do drugiej edycji zakończył się 10 czerwca 2021 r. Złożono aż 31 tys. wniosków na kwotę 160 mln zł. Program „Moja Woda” potrwa do 30 czerwca 2024 r.

Dotacje na zbieranie deszczówki – programy samorządowe

O dofinansowanie zbiorników na deszczówkę można ubiegać się również z programów samorządów. Działanie zmierzające do zwiększenia retencji i wykorzystania wody opadowej wspiera wiele miast, m.in.:

• Kraków

W ramach „Krakowskiej mikroretencji wód Opadowych i roztopowych” od 22 marca 2021 r. przyjmowane są wnioski o dotacje na zakup i montaż instalacji do gromadzenia i wykorzystania deszczówki oraz pokrycie kosztów modernizacji istniejących instalacji. Dofinansowanie można uzyskać na podziemny zbiornik na wody opadowe, naziemny zamknięty zbiornik na deszczówkę o pojemności minimum 200 l wraz z instalacją przyłączenia do rynny, system bioretencji, system drenażu, system nawadniania terenów zieleni. Maksymalna wysokość dotacji wynosi 12 000 zł. O wsparcie mogą starać się zarówno osoby fizyczne, jak i wspólnoty mieszkaniowe, przedsiębiorcy, osoby prawne. Wniosek o dotację należy złożyć jeszcze przed rozpoczęciem inwestycji, na jaką przyznawane jest dofinansowanie. 

• Warszawa

Z „Warszawskiego programu ochrony zasobów wody” mieszkańcy miasta mogą ubiegać się o dotacje na zbiorniki na deszczówkę (podziemne, powierzchniowe, szczelne, zapewniające wsiąkanie wody do gruntu, otwarte w formie oczka wodnego lub zamknięte) oraz urządzenia retencyjno-rozsączające (np. ogrody deszczowe, studnie chłonne). Dofinansowanie może pokryć do 80% kosztów inwestycji. Maksymalna kwota dotacji dla osób fizycznych wynosi 4000 zł, a dla pozostałych podmiotów 10 000 zł. Osoby zainteresowanie wykonaniem instalacji w roku 2022 powinny złożyć wniosek o dofinansowanie w terminie 01.09.2021-31.03.2022 r. w Wydziale Obsługi Mieszkańców urzędu dzielnicy lub przesłać do Biura Ochrony Środowiska w Warszawie. 

• Gdańsk

W Gdańsku zainteresowani wykorzystaniem wody opadowej mogą starać się o dofinansowanie wykonania ogrodu deszczowego. Dotacje przyznawane są osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym, osobom prawnym i przedsiębiorcom. Wysokość dotacji wynosi do 80% poniesionych kosztów, ale nie więcej niż 5000 zł dla osób fizycznych, prawnych i przedsiębiorców oraz 10000 zł dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych. Nabór wniosków prowadzony jest przez cały rok. 

• Wrocław

We Wrocławiu już kilka lat z rzędu realizowany jest program „Złap Deszcz”. Mogą z niego skorzystać osoby fizyczne, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe. Dofinansowanie ma pokryć 80% kosztów inwestycji. W 2021 r. maksymalna kwota dotacji wynosi od 5000 zł (dla osób fizycznych) do 10 000 zł (dla pozostałych beneficjentów). Dotacje przyznawane są na zakup i montaż elementów tworzących system do zatrzymywania i wykorzystywania wody opadowej. 

Również inne miasta (np. Łódź, Poznań) podejmują szereg inicjatyw na rzecz ochrony zasobów wodnych. Informacje o dotacjach dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na portalach miejskich. 

Inne dopłaty do zbierania deszczówki

W ramach programu NFOŚiGW „Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczenie skutków zagrożeń środowiska” jednostki terytorialne mogą otrzymać dotację na retencję korytową lub przykorytową na obszarach wiejskich. Budżet dofinansowania wynosi 50 mln zł. Samorządy mogą liczyć na dofinansowanie pokrywające do 70% kosztów inwestycji. Wnioski przyjmowana są do 17.12.2021 r. lub do wyczerpania podziału środków. 

Samorząd województwa wielkopolskiego z programu „Deszczówka” przyznaje dofinansowanie na retencjonowanie z wykorzystaniem wód opadowych z dachów budynków użytkowości publicznej w celu nawadniania terenów zielonych. Dofinansowania udzielane są jednostkom samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego. Wsparcie finansowe wyniesie maksymalnie 70% kosztów, jednak nie więcej niż 50 000 zł. 

Wsparcie finansowe na działania związane z retencją mogą uzyskać także rolnicy. W ramach programu „Modernizacja gospodarstw rolnych” przyznawane są dotacje na inwestycje związane z nawadnianiem gospodarstw, takie jak np. zakup urządzeń do magazynowania, odzyskiwania i rozprowadzania wody. Rolnicy mogą ubiegać się dofinansowanie w wysokości 50% poniesionych kosztów, maksymalnie 100 tys. zł. Termin składania wniosków w 2021 r. upływa 19 sierpnia.