Szybkie tempo życia i nieprzewidywalne zmiany na świecie sprawiają, że coraz więcej ludzi nie radzi sobie ze stresem. Stałe napięcie ma destrukcyjny wpływ na organizm i może przyczyniać się do rozwoju wielu chorób. Jak się okazuje, istnieje jednak naturalne remedium na stres, którego właściwie nie sposób przedawkować. Doskonałym lekarstwem na codzienne niepokoje może być przebywanie w ogrodzie. Coraz więcej badań naukowych potwierdza to, co miłośnicy roślin wiedzą od zawsze — ogród ma dobroczynną moc.

Wpływ ogrodów na zdrowie i samopoczucie psychiczne 

Lecznicze działanie bliskiego obcowania z naturą znane jest już od starożytności. Wraz z rosnącym poziomem stresu w społeczeństwie wzrasta jednak zainteresowanie wykorzystaniem ogrodów w terapii u osób zmagających się z problemami psychicznymi, lękiem, depresją, zaburzeniami neurorozwojowymi czy chorobami neurodegeneracyjnymi. 

Terapia ogrodnicza, nazywana również hortiterapią, jest jedną z najnowszych metod terapii, wykorzystującą rośliny i ogrody do poprawy zdrowia oraz samopoczucia psychicznego pacjentów. Hortiterapia może mieć charakter bierny (polegający na samym przebywaniu w ogrodzie i obcowaniu z roślinami) oraz czynny (polegający na wykonywaniu prac ogrodniczych). Obie formy hortiterapii mają pozytywny wpływ na nastrój, samopoczucie fizyczne, rozwój poznawczy i społeczny. Więcej o terapii ogrodniczej przeczytasz w naszym artykule.

Do najważniejszych korzyści wynikających z przebywania w ogrodzie i wykonywania prac ogrodniczych należą:

• poprawa kondycji fizycznej,
• zwiększenie wytrzymałości i siły mięśni,
• usprawnienie koordynacji ruchowej,
• obniżenie poziomu stresu i lęku,
• poprawa nastroju i zwiększenie poziomu optymizmu,
• regeneracja sił,
• wyciszenie emocji,
• zwiększenie wrażliwości na przyrodę,
• stymulacja zmysłów,
• rozwój spostrzegawczości, 
• poprawa pamięci i koncentracji,
• rozwój umiejętności planowania,
• zwiększenie cierpliwości i zaangażowania,
• poprawa funkcjonowania w grupie,
• rozwój i wzmocnienie więzi międzyludzkich. 

Ogrody w walce ze stresem

Przewlekły stres jest jednym z czynników przyczyniających się do rozwoju chorób i zaburzeń psychicznych. Wysoki poziom stresu może prowadzić m.in. do chorób układu sercowo-naczyniowego, obniżenia odporności, kłopotów ze snem, depresji, zaburzeń lękowych, trudności z nauką i koncentracją. Walkę ze stresem mogą skutecznie wspomagać ogrody — zarówno te przydomowe, jak i specjalnie zaprojektowane (terapeutyczne). 

Ogród pozwala zaspokoić jedną z podstawowych ludzkich potrzeb — potrzebę kontaktu z naturą. Jednocześnie może stanowić on bezpieczną przestrzeń, do której nie docierają czynniki stresogenne. W ogrodzie na psychikę pozytywnie oddziałuje wiele bodźców. Słuchanie śpiewu ptaków lub szumu wody, podziwianie kwitnących roślin czy napawanie się pięknym zapachem kwiatów — działają relaksująco. Wiele osób odnajduje również radość w pracach ogrodniczych. Dodatkowo piękne kwiaty mogą dostarczać przyjemnych wrażeń estetycznych. Na nastrój pozytywnie wpływają również kolory w ogrodzie. 

O tym, że ogrody potrafią uszczęśliwiać, z pewnością nie trzeba przekonywać miłośników roślin. Wbrew pozorom uzdrawiająca moc ogrodu nie opiera się jednak tylko na odczuciach samych ogrodników. Sporo dowodów na kojące działanie ogrodów dostarczają naukowcy. 

Czy ogrody uszczęśliwiają?

Z badań naukowych wynika, że spędzanie czasu na łonie natury oraz wykonywanie prac ogrodniczych zwiększa poziom dopaminy w mózgu. Jest ona ważnym neuroprzekaźnikiem, wpływającym na nastrój i emocje. Wzrost poziomu dopaminy wywołuje uczucie szczęścia [1]. 

Według naukowców z Bristol University i University College London przeciwdepresyjnie działa także kontakt z glebą. Obecne w niej dobroczynne bakterie mogą stymulować produkcję serotoniny odpowiedzialnej za dobry nastrój [2].

Według badań Gonzalez i wsp. (2011) terapia ogrodnicza może złagodzić depresję. U pacjentów, po 12-tygodniowym okresie terapii, zaobserwowano spadek nasilenia objawów depresji w porównaniu z początkiem obserwacji. Stan taki utrzymał się w ciągu kolejnych 3 miesięcy [3].

Inne badania sugerują, że ogrodnictwo może korzystnie oddziaływać na osoby zmagające się z problemami kardiologicznymi spowodowanymi stresem. U pacjentów przechodzących rehabilitację kardiologiczną, poddanych terapii ogrodniczej, zauważono poprawę nastroju i obniżenie tętna [4].

Ogrody to także miejsce wytchnienia dla seniorów. Badania naukowe potwierdzają, że mogą być one remedium na problemy z nastrojem często występujące u osób starszych. W badaniach porównywano nastrój seniorów wykonujących te same zajęcia w środowisku wewnętrznym i na świeżym powietrzu. U osób, które mogły obcować ze środowiskiem naturalnym, zauważono niższy poziom kortyzolu (hormonu stresu), co świadczy o tym, że nawet krótkotrwały kontakt z naturą skutecznie poprawia nastrój [5]. 

Badania Sommerfeld z wykorzystaniem kwestionariuszy dostarczają dowodów, że przebywanie w ogrodzie zwiększa satysfakcję z życia u osób po pięćdziesiątce. Ankietowani ogrodnicy wykazywali większe zadowolenie z życia, lepsze zdrowie i wyższy poziom aktywności fizycznej w porównaniu z osobami, które nie korzystały z dobrodziejstw ogrodów [6].

Z odstresowującego działania ogrodów mogą czerpać nie tylko osoby chore, przechodzące rekonwalescencję czy terapię. Równie cenne może być oddziaływanie ogródków działkowych. W Wielkiej Brytanii naukowcy postanowili porównać samopoczucie psychiczne osób korzystających z ogródków działkowych i tych, którzy nie mają okazji do spędzania w nich czasu. Jak się okazało, już pojedyncza sesja ogrodnicza wpływała na poprawę samooceny i nastroju. Co więcej, osoby spędzające czas w ogrodzie miały ogólnie lepsze samopoczucie psychiczne, większy wigor życiowy i wyższą samoocenę. Rzadziej zmagały się też z depresją oraz zaburzeniami nastroju [7]. 

Wiele osób doświadcza stresu w miejscu pracy. Również w takich przypadkach pomocne mogą okazać się ogrody. Stigsdotter sprawdziła, jak dostęp do ogrodu wpływa na samopoczucie pracowników. Z ankiet przeprowadzonych w grupie 656 osób wynika, że możliwość korzystania z ogrodu obniża poziom stresu w pracy oraz poprawia samopoczucie psychiczne pracowników. Co ciekawe, pracowników może uszczęśliwić nie tylko spędzanie czasu w ogrodzie, ale nawet podziwianie go z okna [8].

Jak korzystać z odstresowującego działania ogrodu?

Zielona terapia dostępna jest właściwie dla każdego. Mogą korzystać z niej nawet osoby, które nie mają dostępu do przydomowego ogrodu. Często wystarczy udać się do pobliskiego parku, by zrelaksować się po stresującym dniu. Niewielki ogródek terapeutyczny można też zaaranżować na balkonie lub tarasie. 

Chociaż sam kontakt z naturą łagodzi stres i relaksuje, dzięki odpowiedniej aranżacji ogrodu można zwiększyć oddziaływanie zielonej terapii. Jaki powinien być ogród wspomagający walkę ze stresem? Przede wszystkim bogaty w elementy stymulujące różne zmysły. W wyciszeniu emocji i budowaniu dobrostanu psychicznego z pewnością pomogą rośliny z barwnymi i pachnącymi kwiatami, aromatyczne zioła, drzewka i krzewy owocowe, kołyszące się na wietrze trawy ozdobne czy fontanny i oczka wodne. W zielonej oazie warto umieścić również budki lęgowe dla ptaków czy domki dla jeży, które przyciągną sympatyczne zwierzaki. 

Ogród odstresowujący powinien być podzielony na strefy o różnym przeznaczeniu. Nie może w nim zabraknąć alejek spacerowych, miejsc odosobnienia do refleksji i medytacji oraz przestrzeni do aktywności fizycznej czy spotkań towarzyskich. Aranżacja ogrodu terapeutycznego powinna sprzyjać aktywności na świeżym powietrzu. Warto więc posadzić w nim rośliny wymagające regularnego przycinania, podlewania czy nawożenia. 

W projekcie ogrodu odstresowującego należy uwzględnić również miejsca na kwietniki, które każdego roku dostarczą amatorom ogrodnictwa nowych wrażeń. Dodatkowo warto zaplanować rabaty z roślinami bukietowymi, które można wykorzystać do tworzenia kompozycji florystycznych, oraz jadalnymi — przydatnymi do przyrządzania smakowitych dań i przetworów. 

Jeśli doskwiera Ci codzienny stres i potrzebujesz wyciszenia, skorzystaj z wytchnienia, jakie daje ogród. Przebywanie w ogrodzie pozwala na chwilę oderwać się od problemów i cieszyć się pięknem natury. To zatem niezawodny sposób na walkę ze stresem i poprawę nastroju. 

Bibliografia:

1. https://www.naturalnews.com/035985_gardening_depression_health.html
2. Lowry C.A., Hollisa J.H., de Vriesa A., Pana B., Brunetb L.R., Huntb J.R.F., Patonc J.F.R., van Kampena E., Knighta D.M., Evansa A.K., Rookb G.A.W. Identification of an immune-responsive mesolimbocortical serotonergic system: Potential role in regulation of emotional behavior. Neuroscience 2007, doi:10.1016/j.neuroscience.2007.01.067.
3. Gonzalez M.T., Hartig T., Patil G.G., Martinsen E.W., Kirkevold M. A prospective study of existential issues in therapeutic horticulture for clinical depression. Issues Ment. Health Nurs. 2011; 32:73–81. doi: 10.3109/01612840.2010.528168.
4. Wichrowski M., Whiteson J., Haas F., Mola A., Rey M.J. Effects of horticultural therapy on mood and heart rate in patients participating in an inpatient cardiopulmonary rehabilitation program. J. Cardiopulm. Rehabil. Prev. 2005; 25:270–274. doi: 10.1097/00008483-200509000-00008. 
5. Rodiek S. Influence of an outdoor garden on mood and stress in older persons. J. Ther. Hortic. 2002; 13:13–21.
6. Sommerfeld A.J., Waliczek T.M., Zajicek J.M. Growing minds: evaluating the effect of gardening on quality of life and physical activity level of older adults. HortTechnology. 2010; 20: 705–710. 
7. Wood C.J., Pretty J., Griffin M. A case–control study of the health and well-being benefits of allotment gardening. J. Public Health. 2016; 38:e336–e344. doi: 10.1093/pubmed/fdv146.
8. Stigsdotter U., A garden at your workplace may reduce stress. Journal of Design & Health. 2004; 13.