Dobre podłoże ogrodnicze jest niezbędne do stworzenia pięknego i łatwego w utrzymaniu ogrodu. Aby rośliny mogły zdrowo rosnąć, muszą pobierać z ziemi substancje odżywcze, wodę i tlen. Jednym z najważniejszych parametrów, jakie należy sprawdzić przed sadzeniem roślin, jest przepuszczalność gruntu. Czym różnią się gleby ciężkie i lekkie ? Jak wykonać drenaż ogrodu? Wyjaśniamy, jak przepuszczalność podłoża wpływa na rośliny i w jaki sposób poprawić strukturę gleby w ogrodzie. 

Przepuszczalność podłoża w ogrodzie – czym jest?

Przepuszczalność gruntu, zwana również wodoprzepuszczalnością, określa szybkość przepływu wody i zdolność podłoża do jej zatrzymywania. Przepuszczalność ziemi w ogrodzie uzależniona jest od jej struktury, składu mineralnego i granulometrycznego oraz rodzaju spoiwa. Aby podłoże ogrodnicze było przepuszczalne, musi być porowate. Również wielkość i kształt porów decydują o wodoprzepuszczalności – mniejsze pory ją ograniczają.

Rodzaje gleby w ogrodzie – ciężkie, średnie i lekkie

Ze względu na stopień przepuszczalności gleby można podzielić na trzy grupy: lekkie, średnie i ciężkie. Gleby lekkie zawierają poniżej 20% części spławialnych. Są sypkie i luźne, dzięki czemu można je łatwo przekopać. Jednocześnie charakteryzują się niską żyznością i dobrą przepuszczalnością. Grunty tego typu szybko wysychają i łatwo się nagrzewają. Do gleb lekkich zaliczane są te o znacznym udziale piasku. 

Gleby średnie zawierają około 20-35% części spławialnych. Wśród nich znajdują się gleby piaszczysto-gliniaste i gliniasto-piaszczyste. Mają gruzełkowatą strukturę i są dosyć zasobne w próchnicę, powietrze i wodę. Wysychają powoli i nie magazynują nadmiaru wody. Dzięki temu stwarzają optymalne warunki do rozwoju większości roślin ogrodowych. 

Gleby ciężkie to gleby z przewagą gliny i iłu, które zawierają ponad 35% części spławialnych. Chociaż ten typ gleb w ogrodzie ma zwykle wysoką żyzność, rośliny nie mogą pobierać substancji odżywczych znajdujących się w podłożu. Gleby ciężkie słabo przepuszczają wodę i powietrze, dlatego uprawa roślin jest na nich znacznie utrudniona. Na glebach ciężkich, nieprzepuszczalnych po obfitych opadach deszczu często można zaobserwować kałuże wody. W czasie suszy takie podłoże silnie się zbryla i zaczyna pękać. 

Jak rozpoznać rodzaj gleby w ogrodzie? Gleba piaszczysta ma jasną barwę, nie daje się formować i przesypuje się przez palce. Po roztarciu rozsypuje się i nie pozostawia brudnych śladów. Piaszczysta ziemia w ogrodzie nie sprzyja uprawie roślin ogrodowych, które są na niej szczególnie narażone na usychanie i niedobór składników pokarmowych. Dobrze radzą sobie na niej jedynie gatunki pustynne, nadmorskie i górskie, np. juki, rojniki, mikołajek nadmorski, krwawnik pospolity, smagliczka nadmorska, macierzanka, smagliczka skalna, kocanka piaskowa, kostrzewa sina, wydmuchrzyca piaskowa. Aby założyć ogród na piaszczystej ziemi, należy poprawić strukturę podłoża poprzez dodanie do niego gliny i nawozów organicznych. 

Gleby średnie dają formować się w ograniczonym stopniu i lekko brudzą ręce. Można w nich wyczuć ziarnka piasku. Takie gleby w ogrodzie są odpowiednie do uprawy większości roślin. Można też łatwo zmodyfikować ich pH i dostosować do specyficznych wymagań różnych gatunków przy użyciu odpowiednich nawozów. 

Gleby ciężkie po namoczeniu dobrze się kleją i dają się łatwo formować. Po roztarciu pozostawiają na dłoniach brudne ślady. Gdy wyschną, stają się twarde i się kruszą. Podłoże ogrodnicze tego typu jest bardzo chłonne i może magazynować znaczną ilość wody. Z tego powodu uprawiane na nim rośliny są szczególnie narażone na gnicie korzeni i choroby grzybowe. Do uszkodzeń roślin może też dojść w czasie długotrwałej suszy. Na glebie gliniastej w ogrodzie mogą rosnąć gatunki występujące w naturze na terenach podmokłych i zalewowych, np. hortensje, języczki, olchy, kaczeńce, wierzby, funkie, bergenie sercowate. By jednak cieszyć się pięknym ogrodem na gliniastym gruncie, niezbędne jest rozluźnienie podłoża za pomocą piasku lub wykonanie drenażu podziemnego. 

Systemy korzeniowe roślin 

Rozwój roślin w ogrodzie uzależniony jest nie tylko od przepuszczalności podłoża, ale również ich systemu korzeniowego. W zależności od rodzaju korzeni rośliny mogą czerpać wodę z głębszych bądź płytszych warstw gleby. Głębokość korzenienia się roślin należy dopasować też do poziomu wód gruntowych na działce. Wyróżnia się kilka rodzajów systemów korzeniowych roślin:

• palowy – charakterystyczny dla większości młodych drzew i krzewów. Zbudowany z silnego korzenia głównego biegnącego pionowo w dół oraz drobnych korzeni przybyszowych rozrastających się w różnych kierunkach. System palowy pozwala roślinom czerpać wodę z głębokich warstw podłoża, położonych nawet 30-40 m pod ziemią. Korzenie palowe mają m.in. sosna, jarząb pospolity, cis pospolity, głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy, dąb bezszypułkowy. 
• wiązkowy – zbudowany z licznych, drobnych korzeni przybyszowych. Rośliny posiadające ten system korzeniowy korzenią się dość płytko pod ziemią (ok. 20 cm – 2 m). Często są jednak w stanie pobierać dużo wody z niewielkiej ilości podłoża. Taki system korzeniowy mają różne gatunki traw oraz bylin, drzew i krzewów, np. klon palmowy, lilak pospolity, brzoza brodawkowata, robinia akacjowa, kasztanowiec zwyczajny. 
• sercowaty – stanowi formę zmodyfikowanego korzenia palowego. Charakteryzuje się rozwiniętymi korzeniami bocznymi, rosnącymi ukośnie. Jest typowy dla m.in.: modrzewia, brzozy, lipy, grabu. 
• poziomy – podobnie jak system sercowaty stanowi formę systemu palowego. Odznacza się silnie i płytko rozrastającymi korzeniami bocznymi, od których odchodzą prostopadle korzenie rosnące pionowo w dół. Taki system korzeniowy mają m.in.: świerk, osika i jesion. 

Warto wiedzieć, że system korzeniowy roślin nie jest jedynie cechą gatunkową. Wpływa na niego także podłoże, na jakim rosną rośliny. Na przepuszczalnym podłożu, ubogim w składniki odżywcze rośliny korzenią się głębiej niż te na glebach gliniastych i żyznych. Dodatkowo drzewa liściaste mają zwykle bardziej rozgałęziony system korzeniowy niż iglaste. Wszystko to trzeba wziąć pod uwagę, planując przyszłe nasadzenia. 

Jak poprawić przepuszczalność ziemi w ogrodzie?

Jeśli mamy podłoże nieprzepuszczalne w ogrodzie, przed przystąpieniem do sadzenia roślin, powinniśmy poprawić jego strukturę i zwiększyć żyzność. Aby to osiągnąć w ogrodzie na gliniastej ziemi, możemy sięgnąć po różne dodatki do podłoży ogrodniczych:

• piasek – zwiększa przepuszczalność podłoża i je rozluźnia. Można stosować go w połączeniu z nawozami organicznymi. Aby rozluźnić glebę w ogrodzie, należy dodać do niej ok. 5-10% piasku. Wierzchnią warstwę ziemi trzeba wymieszać i przekopać z kilkunastocentymetrową warstwą gruboziarnistego piasku.
• kruszywa mineralne (np. wermikulit, keramzyt, perlit) – mogą służyć jako dodatek do ziemi ogrodowej o niskiej przepuszczalności oraz wzbogacenia podłoża pod trawnik. Kruszywa mineralne poprawiają właściwości fizykochemiczne gleby. Za sprawą porowatej struktury mogą magazynować i oddawać wodę, dzięki czemu są dobrym materiałem drenującym. Dodatkowo zwiększają napowietrzenie gleby i przyspieszają wzrost roślin. Najczęściej stosuje się je w połączeniu z glebą w proporcji 1:4. 
• kompost – naturalny nawóz organiczny powstały z rozkładu bioodpadów to idealny dodatek użyźniający podłoże w ogrodzie. Kompost zwiększa zawartość próchnicy w glebie, podnosi jej aktywność biologiczną i poprawia strukturę. Jest też dla roślin źródłem wielu cennych substancji, m.in. wolno działającego azotu, fosforu i potasu. Kompost w ogrodzie można stosować zarówno na glebach piaszczystych, jak i gliniastych. Aby rozluźnić gliniaste podłoże, stosuje się go w połączeniu z piaskiem i torfem. Na ziemiach piaszczystych należy wymieszać go z gliną i torfem. 

Dodatki do podłoży ogrodniczych mogą skutecznie poprawić przepuszczalność gruntu na niewielkich powierzchniach (np. na rabatach). Jeśli jednak zależy nam na skutecznym odwodnieniu całej powierzchni działki lub trawnika, powinniśmy pomyśleć o podziemnym drenażu ogrodu. Polega on na umieszczeniu pod powierzchnią gruntu rur drenarskich, które odprowadzają wodę do specjalnego zbiornika (np. rowu melioracyjnego, studni chłonnej). Do odwodnienia ogrodu warto wykorzystać rury o małej średnicy (50 mm), umieszczone w niewielkim rozstawie – co 2-2,5 m. Taki drenaż ogrodu zapewnia równomierne odprowadzenie wody z całej powierzchni działki i ogranicza ryzyko liniowego wysychania trawnika. Cena drenażu uzależniona jest od drenowanej powierzchni (m²). 

Jeśli dopiero planujemy założeniu ogrodu, a ziemia na naszej działce jest słabej jakości, najlepszym rozwiązaniem często jest jej całkowita wymiana. Sypkie, przepuszczalne podłoże do ogrodu (o pH ok. 5,5-6,5) będzie odpowiednie do założenia trawnika, uprawy roślin ozdobnych i użytkowych. Zakup żyznej ziemi pod trawnik i rośliny ogrodowe pozwoli nam w prosty i szybki sposób uzyskać podłoże ogrodowe o optymalnych parametrach.