Troska o ogród nie może stać w sprzeczności z ekologią. Nawet drobne zmiany w przydomowym ogrodzie mają znaczenie dla całej planety. Dzięki zmianie własnych nawyków i wdrożeniu proekologicznych rozwiązań w ogrodzie można nie tylko lepiej zadbać o zielony zakątek, ale również pomóc całemu środowisku. Świetnym sposobem na połączenie ekologii z pielęgnacją ogrodu jest kompostowanie. Na czym polega? Jaki kompostownik wybrać do ogrodu?

Kompost – czym jest?

Kompost to naturalny nawóz organiczny powstający z resztek pochodzenia zwierzęcego i roślinnego w procesie kompostowania. W trakcie tego procesu dochodzi do mineralizacji i humifikacji. Rozkład odpadów zachodzi z udziałem mikroorganizmów (bakterii, grzybów, nicieni) i tlenu. Kompostowany materiał może ulegać rozkładowi gorącemu (w pryzmach i termokompostownikach) lub zimnemu. 

Ekologiczny ogród – dlaczego kompostowanie jest eko?

Kompostowanie w ogrodzie doskonale wpisuje się w ideę zero waste – pozwala bowiem odzyskać i wykorzystać cenne substancje znajdujące się w odpadach. Dzięki niemu resztki z ogrodu i kuchni nie muszą trafić na śmietnik. 

Co więcej, kompostowanie bazuje na zupełnie naturalnych zjawiskach zachodzących w środowisku i nie narusza równowagi panującej w przyrodzie. Naśladuje naturalny obieg materii. Polega głównie na stworzeniu mikroorganizmom sprzyjających warunków do rozwoju. 

Kompostowanie w ogrodzie niesie wiele korzyści dla środowiska i roślin. Przeciwdziała niekorzystnym zjawiskom wynikającym z wyjaławiania gleby na skutek zabiegów pielęgnacyjnych (koszenia, grabienia liści), działania słońca i wiatru. Kompost jest bezpieczny dla roślin i zwierząt. Nie ma ryzyka jego przedawkowania, dzięki czemu można stosować go przez cały sezon.

Kompost ogrodowy dostarcza roślinom potrzebnych substancji w łatwo przyswajalnej formie. Dzięki niemu można poprawić warunki glebowe – zwiększyć żyzność podłoża, pojemność wodną i powietrzną, a w konsekwencji stworzyć roślinom dogodne warunki do rozwoju. 

Kompostowanie w ogrodzie to także sposób na oszczędzanie – wytwarzając własny nawóz, nie musimy inwestować w podłoże, środki poprawiające wzrost roślin. 

Kompostownik w ogrodzie ułatwia też utrzymanie porządku – świetnie zastępuje pojemniki na odpady. 

Rodzaje kompostowników ogrodowych

Ze względu na budowę wyróżnić można dwa rodzaje kompostowników: otwarte (bez pokrywy) i zamknięte (z pokrywą). Kompostowniki otwarte są łatwiejsze w obsłudze. Przemiany zachodzą w nich jednak dłużej, a resztki mogą wypadać na zewnątrz i zaśmiecać ogród. Kompostowniki zamknięte przyspieszają szybkość kompostowania i dobrze izolują odpady od środowiska. 

Dodatkowo możemy zdecydować się na kompostownik rotacyjny, który umożliwia łatwe obracanie pojemnika i mieszanie kompostu. Na dużych działkach kompost można składować w pryzmach. Termokompostownik umożliwia natomiast wykorzystywanie energii cieplnej powstającej w procesie kompostowania. Dzięki temu sam proces rozkładu materii organicznej zachodzi znacznie szybciej. Rozkład gorący prowadzi do wyeliminowania nasion chwastów i mikroorganizmów chorobotwórczych.

Kompostowniki ogrodowe wykonywane są z różnych materiałów, m.in.: drewna, betonu, palet, metalu. 

Jaki kompostownik wybrać do ogrodu?

Zbiornik na kompost do ogrodu powinien zapewniać dostateczną ilość tlenu, odpowiednią wilgotność i stałą temperaturę. Wielkość kompostownika należy dobrać do wielkości ogrodu (ok. 1 l/1 m2). Ważna jest też łatwość montażu i obsługi kompostownika. Warto ponadto zwrócić uwagę na estetyczny wygląd – kompostownik powinien wtapiać się w otoczenie.

Kompostownik ogrodowy musi być wykonany z odpornego i trwałego materiału. Do ekologicznego ogrodu warto wybrać pojemnik na kompost stworzony z materiału pochodzącego z recyklingu. W ekoogrodzie kompostownik możemy zbudować też samodzielnie, np. z zalegających desek.

Gdzie postawić kompostownik ogrodowy?

Kompostownik ogrodowy najlepiej umieścić na uboczu. Powinien znajdować się w miejscu zacienionym i osłoniętym od wiatru, na dobrze przepuszczalnym podłożu. Warto ustawić go w taki sposób, by był łatwo dostępny. Pryzmy kompostowej nie powinno umieszczać się na betonowym lub żwirowym podłożu, które uniemożliwi dotarcie do kompostu pożytecznych organizmów zamieszkujących ogród.

Zbiornik na kompost warto otoczyć żywopłotem. Kompostownikowi należy zapewnić ochronę przed słońcem w postaci szpaleru drzew czy krzewów. 

Choć podczas prawidłowego kompostowania nie powinien wydzielać się nieprzyjemny zapach, na wszelki wypadek w pobliżu kompostownika można posadzić krzewy lub drzewa o przyjemnym zapachu (np. bez lilak, jaśminowiec), które zniwelują nieprzyjemne wonie. Jeżeli zamierzamy wykorzystywać kompost do nawożenia warzyw, dobrym pomysłem będzie ustawienie go w pobliżu warzywnika. 

Wskazane jest, by w pobliżu kompostownika znajdowało się ujęcie wodne – ułatwi to podlewanie kompostu. 

Mały kompostownik (do 10 m3) można ustawić w odległości nie mniejszej niż 7,5 m od granicy działki i 15 m od budynków. W przypadku większych kompostowników (do 50 m3) odległość od domu nie może być mniejsza niż 30 m.

Co nadaje się na kompost?

Do kompostowania nadają się różnego rodzaju odpadki roślinne pochodzące z ogrodu (np. gałązki, liście, ścięta trawa, pędy, łodygi, kora, trociny, słoma), resztki jedzenia (owoce, warzywa, fusy po kawie, skorupki jaj, obierki) i niektóre materiały zwierzęce (pióra, wełna). Kompostować można również papier i tekturę, które nie są zadrukowane. Różnorodność kompostowanych elementów sprzyja szybszemu rozkładowi materii organicznej. 

Nieodpowiednie do kompostowania są natomiast: mięsa, kości, odpadki kuchenne z solą czy octem, chwasty z nasionami, popiół drzewny i brykietowy. Nie należy kompostować także skórek i pozostałości owoców egzotycznych – mogą one wpłynąć niekorzystnie na mikroorganizmy odpowiedzialne za rozkład resztek organicznych. Na kompost nie powinno przeznaczać się ponadto części pochodzących od chorych roślin – kompost mógłby stać się źródłem patogenów dla roślin w ogrodzie. 

Jak kompostować w ogrodzie?

Aby proces kompostowania przebiegał efektywnie, warto zadbać o odpowiednie ułożenie materiału. Na dnie kompostownika powinna znaleźć się 20-centymetrowa warstwa drenażowa złożona z pociętych gałązek i pędów. Następną warstwę należy utworzyć ze ściętej trawy i soczystych części roślin. Do stworzenia trzeciej warstwy powinien posłużyć nam dojrzały kompost lub ziemia ogrodowa zasobna w substancje organiczne. 

Na tak przygotowanym podłożu można umieszczać resztki organiczne z ogrodu i kuchni naprzemiennie z ziemią ogrodową lub torfem. 

Materiał przeznaczony na kompost powinien być rozdrobniony – przyspieszy to jego rozkład. W kompostowniku powinna panować równowaga między materiałem organicznym bogatym w azot (skoszona trawa, zielone części roślin) a bogatym w węgiel (gałązki, suche liście). Kompostowany materiał warto co jakiś czas przerzucić, by resztki mogły się wymieszać. Odwracanie kompostu jest konieczne również wtedy, gdy zaczyna gnić. 

Kompost musi być stale wilgotny, ale jednocześnie nie może być mokry. W przypadku nadmiernego przesuszenia dochodzi do zahamowania procesów rozkładu, nadmierna wilgotność może natomiast spowodować proces gnicia. W czasie suszy konieczne bywa podlewanie kompostu. W trakcie intensywnych deszczów należy zadbać o odpowiedni odpływ wody. Mokre elementy roślinne są podatne na sklejanie i po pewnym czasie mogą utworzyć zbitą i nieprzepuszczalną bryłę. Z tego względu taki materiał należy wymieszać z suchymi elementami. 

Aby przyspieszyć rozkład kompostu, można sięgnąć po gotowe preparaty zawierające szczepy bakterii i grzybów. Proces kompostowania mogą wspomóc też dżdżownice. Zwykle dostają się one do pryzmy kompostowej samodzielnie. Jeśli jednak składujemy kompost w zamkniętych pojemnikach, możemy pokusić się o hodowlę dżdżownic kalifornijskich w kompostowniku. Słyszeliśmy jednak, że dżdżownice lubią się czasami wybrać na spacer poza pojemnikiem, więc lepiej nie stosować tej opcji blisko wejścia do domu np. na balkonie ;)

Jeśli zależy nam na uzyskaniu kompostu dla roślin o określonych wymaganiach (np. kwasolubnych), możemy odpowiednio zmodyfikować jego skład, np.. dodając igliwia. 

Proces kompostowania w ogrodzie trwa około 6-12 miesięcy. Dojrzały kompost ma jednolitą kruchą, strukturę i przyjemny, leśny zapach.

Jak wykorzystać kompost w ogrodzie? 

Kompost w ogrodzie wykorzystywany jest przede wszystkim do użyźnienia gleby i poprawienia jej struktury. Wzbogaca ziemię o próchnicę, dostarcza roślinom azotu i potasu. Może być używany zarówno przed siewem roślin, jak i później w trakcie wegetacji. Kompost nadaje się do nawożenia kwiatów, roślin doniczkowych i warzyw. Można mieszać go z ziemią ogrodową. 

Przed siewem roślin kompost przekopuje się z podłożem na głębokość 20-30 cm. W sezonie wegetacyjnym miesza z górną warstwą podłoża lub rozsypuje wokół grządek z roślinami i krzewów. 

Rośliny można nawozić kompostem przez cały rok, najlepiej jednak robić to wiosną i jesienią – kiedy substancje organiczne są im szczególnie potrzebne. Kompost zwykle stosuje się w dawce 8-12 kg/m2.