Odpowiednio pielęgnowany żywopłot może być efektownym zielonym ogrodzeniem posesji i ozdobą ogrodu. Krzewy i drzewa żywopłotowe intensywnie rosną, dlatego należy kontrolować ich wzrost i trzymać je w ryzach. Aby żywopłot zachował pożądaną formę, niezbędne jest jego regularne przycinanie. Jakie są podstawowe zasady cięcia żywopłotów liściastych i iglastych? Kiedy przycinać żywopłot, by zachował atrakcyjny wygląd?

Żywopłot formowany vs nieformowany – czym się różnią?

Żywopłot to forma nasadzeń roślinnych, złożonych z gęsto sadzonych roślin w układzie liniowym, tworzących zwarte zielone ściany. W zależności od wysokości, składu gatunkowego i sposobu formowania żywopłoty mogą pełnić funkcję ogrodzeń, obwódek, przegród, osłon przed wiatrem i hałasem czy granic szlaków komunikacyjnych. 

Ze względu na sposób wzrostu żywopłoty dzieli się na dwie podstawowe grupy: formowane i nieformowane. Żywopłoty formowane mają gładkie powierzchnie boczne i określoną wysokość. Najczęściej tworzone są z roślin jednego gatunku. Dla uzyskania zwartego pokroju rośliny są sadzone w niewielkiej odległości od siebie. W celu zachowania odpowiedniej formy żywopłoty formowane muszą być systematycznie przycinane. Rośliny na żywopłoty formowane powinny więc dobrze znosić cięcie i mieć zdolność do regeneracji. Najpopularniejsze gatunki na żywopłoty formowane to m.in.: żywotnik zachodni, świerk, buk, grab, bukszpan, ligustr, cis. Formowane żywopłoty idealnie pasują do aranżacji formalnych, geometrycznych i nowoczesnych. 

Żywopłoty nieformowane złożone są ze swobodnie rosnących roślin, które zachowują swój naturalny pokrój i kształt. Aby rośliny mogły się rozrastać, należy zachować między nimi większe odstępy niż między roślinami w żywopłotach formowanych. Żywopłoty nieformowane nie wymagają regularnego cięcia, dlatego ich pielęgnacja jest łatwiejsza. Rośliny na żywopłoty nieformowane powinny mieć szczególne walory ozdobne: ciekawą kolorystykę, oryginalny pokrój lub dekoracyjne kwiaty i owoce. Swobodne kompozycje można tworzyć z kilku gatunków drzew lub krzewów. Żywopłoty nieformowane pasują do m.in. ogrodów naturalistycznych i rustykalnych. Na żywopłoty nieformowane polecane są m.in.: forsycja, pigwowiec japoński, hortensja, mahonia, pęcherznica kalinolistna, dereń biały, irga, tawuła japońska, jaśminowiec, głóg, berberys Thunberga.

Dlaczego cięcie żywopłotu jest ważne?

Regularne cięcie żywopłotu to podstawa jego pielęgnacji. Zabieg ten jest niezbędny przede wszystkim, by utrzymać pożądaną formę roślin i ich walory dekoracyjne przez lata. Przycinanie żywopłotu pobudza go do wzrostu i równomiernego zagęszczania się. Jednocześnie zapobiega jego niekontrolowanemu rozrastaniu się i przerastaniu ogrodzenia. 

Niewłaściwie przeprowadzane lub nieregularne cięcie żywopłotu może skutkować utratą jego dekoracyjności, przerzedzeniem pędów, utratą liści, osłabieniem i wyłamywaniem się pędów lub rozwojem chorób.

żywopłot tawuła

Cięcie żywopłotu – rodzaje

W zależności od potrzeb i oczekiwanego efektu wyróżnia się kilka rodzajów cięcia żywopłotu:

• CIĘCIE FORMUJĄCE – jest niezbędne w przypadku żywopłotów formowanych. Powinno być wykonywane regularnie – przynajmniej raz w sezonie, a w razie potrzeby nawet do 3 razy w sezonie. Polega na wycięciu najmłodszych gałązek w celu uformowania pożądanego kształtu.

• CIĘCIE SANITARNE – służy oczyszczeniu roślin z porażonych i suchych gałęzi oraz uschłych kwiatów. Ogranicza ryzyko chorób i poprawia wygląd żywopłotu. Należy przeprowadzać je raz w roku.

• CIĘCIE KOREKCYJNE – polega na usunięciu nieprawidłowo rosnących, krzyżujących się lub ocierających o siebie pędów. Umożliwia również skorygowanie ewentualnych błędów popełnionych podczas poprzednich cięć. Wykonuje się je w razie potrzeby.

• ODMŁADZANIE ŻYWOPŁOTU – ma na celu przywrócenie atrakcyjnego wyglądu i nadanie odpowiedniej formy starym i zaniedbanym żywopłotom. Zwykle jest radykalne, dlatego najlepiej rozłożyć je na kilka sezonów.

Narzędzia do przycinania żywopłotu

Do pielęgnacji żywopłotów zawsze należy używać odpowiednio dobranych narzędzi do przycinania. Powinny być one dobrze naostrzone – w innym wypadku mogą spowodować uszkodzenia pędów. 

Do cięcia żywopłotów można używać mechanicznych/elektrycznych nożyc lub sekatorów. Nożyce elektryczne polecane są zwłaszcza do cięcia dużych i wysokich żywopłotów. Do strzyżenia niewielkich żywopłotów wystarczą na ogół zwykłe nożyce mechaniczne lub sekatory jednoręczne. 

Do usuwania zdrewniałych pędów i przeprowadzania cięć sanitarnych lepiej zaopatrzyć się w sektory, które pozwolą działać z większą siłą. Także do przycinania żywopłotów liściastych najlepiej używać sekatorów.

Jeśli chcemy uzyskać fantazyjne kształty, powinniśmy zaopatrzyć się w specjalne nożyce do topiarów, które umożliwią precyzyjne formowanie różnych kształtów. W przypadku krzewów o ozdobnych liściach lepiej zrezygnować z nożyc elektrycznych, które mogłyby spowodować ich uszkodzenia. 

Pierwsze cięcie żywopłotu

Cięcie żywopłotu po posadzeniu ma kluczowy wpływ na jego równomierne rozkrzewianie się. Pierwsze cięcie żywopłotu należy przeprowadzić wczesną wiosną po ustąpieniu przymrozków po jego posadzeniu. Powinno być ono radykalne – należy skrócić wszystkie pędy na wysokość ok. 15-30 cm nad ziemią. Pierwsze cięcie żywopłotu należy wykonać nie tylko w przypadku żywopłotów formowanych, ale również nieformowanych. Dzięki takiemu cięciu żywopłot będzie w przyszłości zagęszczony od samej podstawy i unikniemy powstawania nieestetycznych prześwitów.

Kiedy ciąć żywopłot?

Najlepszy czas na przycinanie żywopłotu to wczesna wiosna. Rośliny należy przyciąć po ustąpieniu mrozów, ale jeszcze przed rozpoczęciem wegetacji. Optymalny termin cięcia większości żywopłotów iglastych i liściastych to czas od marca do kwietnia. W przypadku klonów, brzóz i grabów zabieg ten warto przeprowadzić nieco wcześniej – już na przełomie lutego lub marca, ponieważ po cięciu rośliny te puszczają dużą ilość soków. 

Czas przycinania kwitnących żywopłotów należy dostosować do pory ich kwitnienia. Wczesną wiosną przycina się krzewy kwitnące na pędach tegorocznych np. budleję Davida, pięciornik krzewiasty. Aż do końca maja, po kwitnieniu, można przycinać krzewy liściaste kwitnące na pędach zeszłorocznych (np. pigwowce, forsycję, krzewuszkę). 

Dodatkowo w zależności od potrzeb można wykonać kolejne cięcia żywopłotu. Iglaki można przycinać do 3 razy w sezonie w okresie od marca do sierpnia. Krzewy zimozielone zwykle tniemy na początku czerwca, natomiast liściaste zrzucające liście na zimę, pod koniec czerwca. 

Ostatnie cięcie żywopłotów powinno przeprowadzić się do końca sierpnia. Żywopłoty z krzewów zrzucających liście na zimę można ciąć aż do końca września (jeszcze przed zrzuceniem liści) – późniejsze cięcie często skutkuje przemarzaniem pędów.

Przycinanie żywopłotu – podstawowe zasady

Podczas przycinania żywopłotu warto przestrzegać kilku zasad:

• - Przed przystąpieniem do formowania żywopłotu należy upewnić się, czy wewnątrz niego nie znajdują się ptaki ani inne zwierzęta. Jeśli w żywopłocie gniazdują ptaki, nie należy przycinać żywopłotu, zanim młode opuszczą gniazda.

• - Aby uzyskać równą linię cięcia najlepiej posłużyć się sznurkiem. Należy zamocować go przy górnej krawędzi i w połowie wysokości żywopłotu.

• - Jeśli chcemy nadać żywopłotowi i kształt łuku lub inną nietypową formę, możemy wykorzystać specjalne szablony lub stelaże.

• - Nie należy przycinać żywopłotu w czasie suszy ani intensywnych opadów deszczu, gdy rośliny są szczególnie narażone na stres.

• - U niektórych roślin iglastych (np. świerków, sosen i jodeł) pąki zlokalizowane są na końcach pędów. W przypadku przycięcia końcowych bocznych gałęzi dochodzi więc do zahamowania wzrostu.

• - Górna część żywopłotu ze względu na większy dostęp do światła i szybszy wzrost może być przycinana silniej niż dolna. 

• - By uzyskać równą linię cięcia, narzędzie należy trzymać pod kątem prostym. 

Jak prawidłowo przyciąć żywopłot?

By po przycięciu żywopłot prezentował się atrakcyjnie, powinniśmy pamiętać o odpowiedniej technice cięcia. Zwykle jednorazowo skraca się młode przyrosty o 1/3 lub 2/3. Cięcie najlepiej zacząć od góry, a dopiero później przejść do skracania boków. Gałęzie rosnące skośnie należy ciąć prostopadle do osi pędów, natomiast rosnące pionowo lekko skośnie. Należy ciąć żywopłot w taki sposób, by nadać mu kształt trapezu o nachyleniu boków ok. 80 stopni. Żywopłot u podstawy powinien być więc szerszy niż u góry. Taki sposób cięcia żywopłotu zapewnia optymalne doświetlenie dolnym pędom, równomierny wzrost i atrakcyjne wybarwienie liści. 

Po wstępnym przycięciu żywopłotu należy jeszcze raz mu się przyjrzeć i usunąć pędy, które zostały przeoczone podczas wstępnego formowania. Przycięte pędy można przeznaczyć na kompost.

Jak pielęgnować żywopłot po przycięciu?

Przycinanie żywopłotu wiąże się dla roślin ze stresem. Aby ograniczyć jego negatywne skutki i pobudzić żywopłot do intensywnego wzrostu, warto po cięciu zasilić rośliny nawozem regeneracyjnym o podwyższonej zawartości azotu. Należy również pamiętać o regularnym podlewaniu krzewów żywopłotowych.

Pielęgnacja żywopłotu nieformowanego

Utrzymanie żywopłotu nieformowanego nie przysparza zwykle większych problemów. W przypadku swobodnej kompozycji roślinnej korygujące cięcie żywopłotu wykonuje się jedynie przez pierwsze dwa lata – pozwala ono nadać roślinom pożądany kształt. W kolejnych latach wystarczy przeprowadzać cięcie sanitarne – w razie potrzeby usuwać suche gałęzie, pędy przemarznięte, chore i uschnięte kwiaty. Warto pamiętać także o corocznym zasilaniu roślin nawozami i ich obfitym podlewaniu w przypadku suszy.