Pszczoły, trzmiele czy osy, jako zapylacze, pełnią niezwykle ważną funkcję w świecie przyrody. Bez nich trudno wyobrazić sobie kwitnący ogród. Ich liczna obecność w otoczeniu stanowi jednak zagrożenie dla osób uczulonych na jad owadów. Na szczęście alergia na owady nie musi wykluczać rozwijania ogrodniczej pasji. Aby wypoczynek na łonie natury był bezpieczny, alergicy muszą jednak zadbać o właściwy dobór gatunków do ogrodu. Przedstawiamy najlepsze rośliny dla osób uczulonych na jad owadów.

Jak urządzić ogród przyjazny dla alergika?

Podstawowym sposobem walki z alergią jest unikanie kontaktu z alergenami. Przy aranżacji ogrodu hipoalergicznego trzeba więc zacząć od określenia rodzaju alergenów. W ogrodzie mamy do czynienia z dwoma głównymi czynnikami alergizującymi: pyłkiem roślin i jadem owadów. Warto pamiętać, że w ogrodzie dla osób uczulonych na jad owadów obowiązują zupełnie inne zasady niż w tym przeznaczonym dla osób uczulonych na pyłki. 

U osób uczulonych na jad owadów użądlenia insektów powodują występowanie reakcji alergicznej, która może mieć różne nasilenie. Najczęściej jest to reakcja miejscowa, objawiająca się zaczerwienieniem, bólem i obrzękiem w miejscu użądlenia. U niektórych osób kontakt z jadem owadów może jednak spowodować wystąpienie reakcji ogólnej i wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. 

Warto wiedzieć, że choć alergia na jad owadów może dotyczyć nawet kilkunastu procent mieszkańców Europy, tylko u niewielkiego odsetka (do kilku procent) notuje się poważne reakcje alergiczne. Uczulenie najczęściej wywołuje jad owadów z rzędu błonkoskrzydłych, do którego zaliczane są m.in. pszczoły, osy, trzmiele i szerszenie.

Całkowite wyproszenie owadów z ogrodu z pewnością nie jest możliwe. Można jednak sprawić, by stał się on dla nich miejscem nieatrakcyjnym. Ogród stanowi dla owadów przede wszystkim bogatą stołówkę. Ze znajdujących się w nim kwiatów pobierają nektar i pyłek kwiatowy, jednocześnie zapylając rośliny ogrodowe. W ogrodzie bezpiecznym dla alergików uczulonych na jad owadów kluczowe znaczenie ma odpowiedni dobór roślin. Należy unikać gatunków, które silnie przyciągają owady. 

Warto zadbać również o właściwy podział przestrzenny ogrodu. W pobliżu miejsc wypoczynku lepiej zrezygnować z rabat kwiatowych. Nie należy również umieszczać roślin wabiących owady w sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych, drzwi do domu, okien, furtek. By uniknąć wlatywania owadów do domu, warto zamontować w drzwiach i oknach moskitiery. 

W przypadku uczulenia na jad owadów w ogrodzie nie powinniśmy raczej aranżować łąki kwietnej. Znacznie lepszym wyborem będzie tradycyjny trawnik. Dobrze sprawdzą się też rabaty żwirowe. Powinniśmy pamiętać także o ściółkowaniu rabat i usuwaniu chwastów jeszcze przed kwitnieniem (podobnie jak inne kwitnące rośliny mogą one przyciągać owady). 

Niebezpieczeństwo dla alergików w ogrodzie może stwarzać obecność dużego zbiornika wodnego (np. oczka wodnego), gdzie latem często gromadzą się owady. Można zastąpić go kaskadą wodną lub wodotryskiem. Jeśli chcemy stworzyć żywopłot, powinniśmy wybrać raczej ten z drzew iglastych niż z kwitnących krzewów. 

Ogród przyjazny dla alergików uczulonych na jad owadów raczej trudno będzie urządzić w stylach naturalistycznym czy wiejskim, w których dominują wielokolorowe rabaty z bylinami i kwiatami jednorocznymi. Lepszym rozwiązaniem będzie z pewnością zaaranżowanie go w stylu nowoczesnym lub minimalistycznym – z roślinami zimozielonymi, iglakami czy trawami ozdobnymi. W ogrodzie dla alergików można też założyć zielnik – należy dobrać do niego gatunki, które działają odstraszająco na owady. 

Alergia na jad owadów – jakich roślin unikać w ogrodzie?

Nie wszystkie rośliny ogrodowe są równie atrakcyjne dla owadów. Przyciągają je przede wszystkim gatunki owadopylne, bogate w nektar, zaliczane do roślin miododajnych. Rośliny wabiące owady mają pewne cechy wspólne. Zwykle wyróżniają się okazałymi, barwnymi kwiatami, intensywnym zapachem oraz długim okresem kwitnienia. 

Owady zapylające wykazują też preferencje dotyczące koloru kwiatów. Pszczoły są wabione głównie przez kwiaty fioletowe, niebieskie, białe i żółte. Najchętniej odwiedzają przy tym gatunki rodzime. Przyciągają je również gatunki i odmiany roślin o silnym zapachu – zwłaszcza kwiatowym, słodkim i owocowym. 

Do roślin, których lepiej unikać w ogrodzie dla alergików uczulonych na jad owadów, należą m.in.: drzewka owocowe, azalia (Rhododendron), budleja Dawida (Buddleja davidii), akacja (Acacia), berberys (Berberis), jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), klon (Acer), kasztanowiec (Aesculus), wierzba (Salix), miodunka (Pulmonaria), chaber (Centaurea), orlik (Aquilegia), słonecznik (Helianthus), łubin (Lupinus), facelia (Phacelia), ostróżka (Delphinium), pierwiosnek (Primula), lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia), magnolia (Magnolia), dzielżan (Helenium), pysznogłówka (Monarda), dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans), róża (Rosa), piwonia (Paeonia), głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata), pelargonia (Pelargonium).

Rośliny bezpieczne dla osób uczulonych na jad owadów

Owady odpowiadają za zapylanie blisko 80% roślin. Pozostałe są zapylane przez wiatr lub inne zwierzęta (np. nietoperze, ptaki). W przypadku alergii na jad owadów do ogrodu najlepiej wybierać rośliny, które nie wymagają obecności owadów w procesie zapylania, a przez to nie są dla nich szczególnie atrakcyjne. Najlepszym rozwiązaniem będzie zatem obsadzenie ogrodu przede wszystkim roślinami wiatropylnymi, które do zapylania wykorzystują ruchy powietrza. 

Bezpieczne dla osób uczulonych na jad owadów będą różne gatunki drzew iglastych, np. świerk (Picea), sosna (Pinus), cis (Taxus), modrzew (Larix), jodła (Abies), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) i traw ozdobnych do ogrodu – np. miskant chiński (Miscanthus sinensis), kostrzewa sina (Festuca glauca), wydmuchrzyca piaskowa (Leymus arenarius), proso rózgowate (Panicum virgatum), sesleria (Sesleria), owies wieczniezielony (Helictotrichon sempervirens), trzęślica modra (Molinia caerulea).

Spośród drzew liściastych wiatropylne są m.in.: leszczyna (Corylus), orzech włoski (Juglans regia), dąb (Quercus), brzoza (Betula), grab (Carpinus) i topola (Populus). 

Osoby uczulone na jad owadów mogą wzbogacić aranżację ogrodu również krzewami zapylanymi przez wiatr takimi jak np. rokitnik (Hippophae rhamnoides) i bukszpan (Buxus). Także bambusy (Bambusoideae) i paprocie (Polypodiopsida Cronquist) sprawdzą się bardzo dobrze w ogrodzie hipoalergicznym. 

Wbrew pozorom alergia na jad owadów nie musi oznaczać całkowitej rezygnacji z barwnych rabat kwiatowych i bylinowych. Lepiej jednak wybierać rośliny, które nie są szczególnie lubiane przez owady błonkoskrzydłe. Pszczoły nie odbierają barwny czerwonej, dlatego rośliny o czerwonych kwiatach z pewnością będą dla nich mniej atrakcyjne. Owady rzadziej odwiedzają również gatunki egzotyczne, jak i odmiany roślin o zmodyfikowanych kwiatach. Także rośliny o drobnych i niepozornych kwiatach często wzbudzają ich mniejsze zainteresowanie. 

Jeśli marzy nam się barwny ogród, ale obawiamy się użądleń owadów, możemy zdecydować się na posadzenie w nim roślin kwitnących zimą. W okresie ich kwitnienia aktywność owadów jest znacząco ograniczona, a na dodatek zimowe kwiaty najczęściej podziwianie są zza okna. Ciekawą propozycją dla osób uczulonych na jad owadów mogą być np. oczary wirginijskie (Hamamelis virginiana), ciemierniki (Helleborus), przebiśniegi (Galanthus nivalis), wrzośce krwiste (Erica carnea), zimokwiaty wczesne (Chimonanthus praecox). 

Osoby uczulone na jad owadów błonkoskrzydłych przy wyborze roślin hipoalergicznych do ogrodu powinny zwrócić szczególną uwagę na gatunki, w których zapylaniu wyspecjalizowały się motyle. Ze względu na specyficzny kształt kwiatów wiciokrzewy (Lonicera) przyciągają przede wszystkim motyle, a juki karolińskie (Yucca filamentosa) – ćmy z rodzajów Tegeticula, Parategeticula i Prodoxus (niewystępujące w Polsce). 

Kolejną grupą roślin polecanych dla alergików uczulonych na jad owadów są gatunki ozdobne z liści. Ich kwiatostany często wyglądają niepozornie, dlatego bez szkody dla dekoracyjności ogrodu można je przycinać. Do najpopularniejszych roślin o ozdobnych liściach należą m.in. żurawki (Heuchera), funkie (Hosta), brunnery (Brunnera). 

Alergicy w ogrodzie mogą zdecydować się ponadto na uprawę ziół i warzyw. Spośród warzyw najbezpieczniejsze będą korzeniowe i liściowe. W ogródku ziołowym można posadzić m.in. bazylię (Ocimum basilicum), miętę (Mentha), rozmaryn (Salvia rosmarinus), koper włoski (Foeniculum vulgare).

Owady w ogrodzie – jak zadbać o swoje bezpieczeństwo?

Nawet najlepsza aranżacja ogrodu przyjaznego dla alergików nie zastąpi podstawowych środków bezpieczeństwa. Osoby uczulone powinny zachować szczególną ostrożność podczas pracy i wypoczynku w ogrodzie. Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne dotyczące roślin najlepiej wykonywać w ubraniu zabezpieczającym nogi i ręce. Dodatkowo lepiej zrezygnować z chodzenia po trawniku boso. Podczas porządków w gęsto zarośniętych i niedostępnych obszarach warto poprosić kogoś o pomoc. 

Nie można zapominać również o zachowaniu porządku w strefie jadalnej ogrodu. Nie należy pozostawiać na stole resztek pożywienia ani niedopitych napojów. By zniechęcić owady w ogrodzie do przebywania w okolicy strefy wypoczynkowej, można użyć także środków naturalnych. Odstraszająco na insekty działa m.in. zapach cytryny, eukaliptusa, goździków, bazylii. 

Alergia na jad owadów nie stanowi przeszkody w podziwianiu piękna przyrody. Dzięki roślinom przyjaznym dla alergików można nie tylko ograniczyć ryzyko użądlenia, ale również stworzyć wyjątkowe ogrodowe aranżacje.