Przebarwiające się na różne kolory, opadające z drzew liście to nieodłączny symbol jesieni. Chociaż jesienne pejzaże wyglądają niezwykle malowniczo, barwne liście bywają prawdziwym utrapieniem dla ogrodników. Wiele osób traktuje je jako uciążliwy odpad, z którym nie do końca wiadomo, co zrobić. Tymczasem opadłe liście można z powodzeniem wykorzystać w ogrodzie. Jednym z najciekawszych sposobów ich zagospodarowania jest przygotowanie ziemi liściowej. Jak zrobić ziemię z liści i do czego ją wykorzystać w ogrodzie?  

Jak zbierać liście jesienią?

Drzewa liściaste mogą stanowić wspaniałą ozdobę ogrodu. W przeciwieństwie do większości roślin ogrodowych zachwycają kolorami jesienią, dzięki czemu ogrodowy pejzaż nie wygląda wtedy szaro i smutno. Opadanie liści jesienią jest dla drzew formą ochrony przed niedoborem wody oraz utratą składników odżywczych zimą. Zanim korony drzew staną się jednak całkowicie nagie, musi upłynąć nawet kilka miesięcy. Właśnie dlatego liście w ogrodzie zazwyczaj wymagają odpowiedniego zagospodarowania od września aż do końca listopada. 

Liście należy regularnie wygrabiać z trawnika za pomocą odpowiednich narzędzi. Pozostawione na murawie, wilgotne mogą bowiem doprowadzić do rozwoju pleśni śniegowej i innych chorób grzybowych trawnika. Polecane do grabienia liści są grabie o wachlarzowatym kształcie z płaskimi kolcami. Liście najlepiej grabić, gdy są suche – łatwiej je wtedy usunąć. Dodatkowo należy zbierać liście, które opadły na krzewy zimozielone lub iglaki – mogą one odciąć roślinom dostęp do światła i doprowadzić do ich żółknięcia. 

Liście jesienią powinny być także regularnie usuwane z oczka wodnego. Pozostawione w wodzie wpłyną niekorzystnie na warunki panujące w zbiorniku. W ochronie stawu lub oczka wodnego przed liśćmi pomóc mogą specjalne siatki. Warto też zmiatać liście z chodników i ścieżek. Po deszczu nawierzchnie pokryte liśćmi często stają się śliskie, co stwarza zagrożenie dla użytkowników ogrodu. 

Zebranych liści pod żadnym pozorem nie należy palić. Spalanie liści jest niezgodne z prawem. Dodatkowo prowadzi do niepotrzebnego uwolnienia do otoczenia dwutlenku węgla oraz zakłóca naturalny obieg materii. Jeśli liści w naszym ogrodzie jest naprawdę dużo i nie jesteśmy w stanie ich odpowiednio spożytkować, możemy oddać je do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) działającego w naszej gminie. Innym rozwiązaniem jest zakopanie liści w ziemi. 

Co robić z liśćmi opadającymi z drzew jesienią?

Nie zawsze usuwanie liści w ogrodzie jest konieczne. Warto pamiętać, że są one bardzo wartościowym źródłem materii organicznej, a zarazem naturalnym materiałem ochronnym i termoizolacyjnym. Z tego powodu mogą okazać się niezwykle przydatne w jesiennym ogrodzie. Jak wykorzystać opadłe liście w ogrodzie? Jednym z ich podstawowych zastosowań jest ściółkowanie roślin. Liście można pozostawić na grządkach lub usypać z nich kopczyki wokół roślin wrażliwych na niskie temperatury. Taka warstwa świetnie zabezpieczy korzenie roślin przed przemarzaniem. Dodatkowo liście pozostawione na grządkach po rozłożeniu wzbogacą glebę w cenne składniki. 

Stosy opadłych liści, zabezpieczone gałęziami i pozostawione w ustronnym miejscu, mogą stać się także zimową kryjówką dla jeży lub innych zwierząt. Często chowają się w nich larwy owadów, które stanowią atrakcyjne pożywienie dla ptaków i małych ssaków. Dzięki temu pozostawienie kopczyków liści może być sposobem na zwiększenie bioróżnorodności w ogrodzie. 

Ciekawym pomysłem jest także wykorzystanie liści do tworzenia efektownych dekoracji do domu. Z barwnych liści warto przygotować efektowne bukiety lub wieńce. Z niektórych liści (np. klonu) można również uformować różyczki.

Zebrane jesienią liście można wrzucić do kompostownika. Aby przygotować kompost z liści, należy rozdrobnić liście i wymieszać z grubymi odpadami ogrodowymi, rozdrobnionymi gałęziami oraz świeżą ziemią kompostową. Warto pamiętać także o zwilżeniu pryzmy kompostowej. Innym rozwiązaniem jest przygotowania kompostu z samych liści, czyli ziemi liściowej. 

Co to jest ziemia liściowa? 

Ekologicznym sposobem na wykorzystanie liści opadłych z drzew jesienią jest przygotowanie ziemi z liściowej, czyli szczególnego rodzaju kompostu. Ziemia z liści – w odróżnieniu od tradycyjnego kompostu – jest wytwarzana wyłącznie z liści drzew ozdobnych i owocowych. 

Prawidłowo wyprodukowana ziemia liściowa ma jednorodną strukturę i ziemisty zapach. Jaki skład ma ziemia z liści? Ziemia liściowa nieco różni się od typowego kompostu. Przede wszystkim jest mniej zasobna w składniki mineralne takie jak azot, fosfor i potas. Stanowi za to szczególnie bogate źródło węgla. Podłoże tego typu ma obojętny lub lekko kwaśny odczyn i lekką strukturę. 

Do czego służy ziemia z liści? Ziemia liściowa może pomóc nam użyźnić ziemię w ogrodzie. Chociaż z pewnością wzbogaci podłoże w cenne składniki, nie można traktować jej jako równie wartościowego nawozu jak kompost. Warto docenić jednak jej inne właściwości. Ziemia z liści odznacza się dużą pojemnością wodną i powietrzną. Dzięki temu może skutecznie poprawić strukturę podłoża, zwiększyć jego zdolność do magazynowania wody i składników pokarmowych. Jej stosowanie wpływa korzystnie na ukorzenianie się roślin oraz ich odporność na upały i niedobór wody. 

Jakie liście można kompostować?

Nie wszystkie liście nadają się do kompostowania. Jeśli chcemy przygotować ziemię liściową, powinniśmy kompostować liście dość miękkie, które szybko ulegają rozkładowi. Do kompostowania nadają się zarówno liście drzew i krzewów owocowych, jak i ozdobnych. Należy sięgać po liście, które w sposób samoistny jesienią opadają drzew. Do polecanych gatunków, które cechuje szybkie tempo rozkładu, należą m.in.: klon (Acer), jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), leszczyna (Corylus), jesion (Fraxinus), grab (Carpinus), wierzba (Salix), jabłoń (Malus).

Jakie liście nie nadają się na kompost? Lepiej zrezygnować z kompostowania liści:

• roślin zimozielonych – są twarde i pokryte woskową powłoką, przez co mogą opóźniać rozkład kompostu.

• porażonych przez choroby i szkodniki – liście z widocznymi śladami żerowania szkodników lub chorób nie powinny być przeznaczane do kompostowania, ponieważ przygotowana z nich ziemia liściowa może być źródłem infekcji i inwazji dla roślin ogrodowych. Ze względu na ryzyko inwazji szrotówka kasztanowiaczka nie zaleca się kompostowania liści kasztanowca (Aesculus).

• orzecha włoskiego (Juglans regia) – zawierają związek o nazwie juglon, który może hamować rozwój innych roślin. 

• długo rozkładających się – liście takich roślin jak dąb (Quercus), grusza (Pyrus), buk (Fagus) i olcha (Alnus) – m.in. ze względu na wysoką zawartość garbników – cechuje długie tempo rozkładu (nawet 2 lata). Ich dodatek do kompostu może znacznie opóźnić przygotowanie ziemi z liści. Jeśli chcemy kompostować takie liście, najlepiej umieścić je w osobnych workach/pryzmach. 

Jak zrobić ziemię liściową krok po kroku?

Przygotowanie ziemi liściowej nie jest trudne ani pracochłonne. By cieszyć się samodzielnie wytworzonym kompostem z liści, trzeba jednak uzbroić się w cierpliwość. Ziemię liściową przygotowuje się w podobny sposób jak zwykły kompost. Zaczynamy od zebrania liści i ich wstępnej obróbki. Liście na kompost najlepiej zbierać zaraz po deszczu, gdy są mokre, dzięki czemu ich rozkład będzie przebiegał szybciej. Ze stosu zagrabionych liści należy usunąć gałązki, kamyki i inne zanieczyszczenia. Następnie warto wstępnie rozdrobnić liście (np. przy użyciu kosiarki do trawy). Dalsze kroki zależą od wybranego sposobu przygotowania ziemi liściowej: w pryzmie/kompostowniku lub w foliowych workach. 

• Przygotowanie ziemi liściowej w workach

Do przygotowania kompostu z liści można wykorzystać grube, czarne worki na śmieci. By zrobić ziemię liściową w workach, wystarczy wypełnić je rozdrobnionymi liśćmi, lekko ugnieść i zalać wodą. Można również dodać do liści mocznik, obornik lub świeży kompost. Zawiązane worki należy przebić w kilku miejscach, by umożliwić dopływ powietrza do kompostu. Worki z ziemią liściową najlepiej ustawić w zacienionym miejscu. Co kilka miesięcy warto je podrzucić. Nie należy ponadto zapominać o kontrolowaniu wilgotności rozkładających się liści – stale muszą być wilgotne. Ziemia liściowa w workach powinna być gotowa po upływie około 6 miesięcy od rozpoczęcia kompostowania liści. 

• Przygotowanie ziemi liściowej w kompostowniku.

Do zrobienia ziemi liściowej możemy wykorzystać również tradycyjny kompostownik lub pryzmę kompostową. Liście należy układać warstwami o grubości ok. 20 cm. Między każdą warstwą umieszcza się żyzną ziemię lub dojrzały kompost. Do pryzmy można też dodać obornik lub mocznik – dodatek azotu przyspiesza rozkład liści. Uformowaną pryzmę należy przysypać ziemią, obficie podlać, a następnie przykryć folią. Proces tworzenia kompostu trzeba kontrolować. Co kilka miesięcy warto więc przerzucać i zwilżać liście. Jak szybko rozkładają się liście? Przygotowanie ziemi liściowej w kompostowniku trwa zwykle około 12 miesięcy. 

Warto wiedzieć, że liście są ubogie w azot, dlatego podczas przygotowania ziemi liściowej należy zadbać o jego odpowiedni dodatek. Co dodać do ziemi liściowej? Aby przyspieszyć proces kompostowania, można wykorzystać obornik, kompost, mocznik, nawóz mineralny lub skoszoną trawę. Proces kompostowania mogą przyspieszyć również specjalne startery z bakteriami, dżdżownice lub preparaty ziołowe. 

Ziemia liściowa – zastosowanie

Do czego wykorzystać ziemię liściową? Ziemia z liści sprawdzi się doskonale jako dodatek do podłoży dla roślin ogrodowych, balkonowych, doniczkowych i warzyw. Można stosować ją także w połączeniu z innymi składnikami do produkcji ziemi do rozsady i kiełkowania roślin. 

Ziemię liściową można zmieszać z torfem, kompostem lub gotowymi podłożami ogrodniczymi. Warto stosować ją również jako samodzielne podłoże dla roślin o niewielkich wymaganiach pokarmowych. 

Po ziemię liściową powinniśmy sięgnąć też wtedy, gdy chcemy poprawić strukturę naszego podłoża. Przyda się zarówno do rozluźnienia gleb ciężkich, gliniastych, jak i poprawy zwięzłości gleb lekkich i piaszczystych. 

Ziemia liściowa nadaje się także do ściółkowania roślin. Rozsypana na grządkach warzywnych i rabatach bylinowych ograniczy wzrost chwastów, ułatwi zatrzymywanie wilgoci w podłożu i poprawia jego strukturę i zapewni optymalne warunki do rozwoju mikroorganizmów glebowych. 

Liście spadające z drzew jesienią nie muszą być problemem. Z powodzeniem można wykorzystać je w duchu ekologii jako materiał do ściółkowania, schronienie dla zwierząt bytujących w ogrodzie lub materiał do kompostowania. Przygotowana z nich ziemia liściowa z pewnością przyda się w każdym ogrodzie.