Róże od wieków uznawane są za niekwestionowane królowe ogrodów i parków. Te niezwykłe krzewy zachwycają dekoracyjnymi kwiatami, o przyjemnym, subtelnym zapachu. Ze względu na obfite kwitnienie róże w ogrodzie mogą być wspaniałą ozdobą przez długi czas. Chociaż uprawa tych krzewów zwykle nie przysparza trudności ogrodnikom, róże ogrodowe do pełnego rozkwitu wymagają odpowiedniego stanowiska i prawidłowej pielęgnacji. Podpowiadamy, jak sadzić, pielęgnować i uprawiać róże w ogrodzie.

Róże ogrodowe – historia 

Róże (Rosa) to krzewy zaliczane do rodziny różowatych (Rosaceae), pochodzące ze wschodniej Azji. Na świecie znanych jest ok. 150-200 gatunków tych pięknych roślin i wiele tysięcy odmian hodowlanych. Charakterystyczną cechą róż jest obecność kolców znajdujących się na łodygach, będących wytworem skórki. Róże ogrodowe różnią się pokrojem, wysokością, formą, wielkością i barwą kwiatów oraz liści.

Uprawa róż jako roślin ozdobnych rozpoczęła się już w starożytności, ok. 5000 lat temu w Babilonie i Chinach. Początek wielu odmianom dzisiejszych róż ogrodowych dała róża chińska (Rosa chinensis). Róże zyskały szczególną rolę w ogrodnictwie i miano królowych ogrodów, które pozostało do dziś. Jako atrybut Afrodyty kojarzone były z miłością i zmysłowością. 

Róże ogrodowe zdobiły świątynie, sale bankietowe i królewskie ogrody. Wykorzystywano je również jako rośliny jadalne (do przyrządzania przetworów) i zielarskie (do stosowania przy przeziębieniach, krwawieniach i w okresie rekonwalescencji po chorobach). Róża damasceńska (Rosa ×damascena) zyskała też popularność jako roślina kosmetyczna i perfumeryjna – źródło olejku różanego. 

Róże do ogrodu – grupy i odmiany

Ze względu na zastosowanie i charakter wzrostu róże ogrodowe dzieli się na kilka grup:

• Róże wielkokwiatowe – zwane również mieszańcami herbatnimi. Charakteryzują się dużymi, ozdobnymi – często przyjemnie pachnącymi – kwiatami, osadzonymi pojedynczo na łodygach. Róże wielkokwiatowe dostępne są w szerokiej palecie kolorów. Polecane są na rabaty. Z uwagi na szczególne walory ozdobne często są wykorzystywane jako kwiaty cięte do bukietów i wiązanek. Do najpiękniejszych odmian róż wielkokwiatowych należą m.in.:

• ’Chopin’ – polska odmiana o kremowobiałych, pełnych kwiatach, o delikatnym zapachu.

• ’Double Delight’ – odmiana o kwiatach dwubarwnych, z kremowym środkiem i wiśniowymi końcami płatków, silnie pachnąca.

• ’Ingrid Bergman’ – odmiana pachnąca, o klasycznych, ciemnoczerwonych, zamszowych płatkach.

• ’Chippendale’ – róża wyróżniająca się licznymi płatkami, o różowopomarańczowym zabarwieniu.

• ’Landora’ – odmiana o żółtych, dużych, pełnych kwiatach.

• ’Monica’ – odmiana charakteryzująca się miedzianoczerwonym zabarwieniem, z żółtym środkiem, oraz delikatnym zapachem. 

• Róże wielokwiatowe – ich kwiaty zebrane są w kwiatostany po kilka/kilkadziesiąt na jednym pędzie. Kwiaty są mniejsze niż u róż wielkokwiatowych. Róże wielokwiatowe kwitną obficie i powtarzają kwitnienie. Mają niewielkie rozmiary (zwykle ok. 90-120 cm), dzięki czemu są idealne na rabaty, nawet do małych ogrodów. Wśród najciekawszych odmian róż wielokwiatowych znajdują się m.in.:

• ’Arthur Bell’ – odmiana o złocistożółtych, pełnych kwiatach, o delikatnym zapachu. 

• ’Montana’ – róża o ciemnoczerwonych, średnich kwiatach, tworzących baldachy.

• ’Bonica 82’ – róża odznaczająca się różowymi, pełnymi kwiatami, zebranymi w kwiatostany po 5-10 kwiatów.

• ’Rumba’ – róża o dwubarwnych, żółto-czerwonych kwiatach, średniej wielkości.

• Róże okrywowe – odznaczają się pokładającymi się pędami i intensywnym krzewieniem się, dzięki czemu szybko zapełniają wolne przestrzenie. Róże okrywowe są bardzo odporne na niskie temperatury i choroby. Ich ozdobą są nie tylko kwiaty, ale również liście, owoce czy kolce. Można wykorzystać je do obsadzania skarp, terenów zieleni czy wolnych miejsc w ogrodzie. Do najładniejszych odmian róż okrywowych należą m.in.:

• ’Alba Meidiland’ – odmiana o białych, pełnych kwiatach i małych, matowych liściach. 

• ’Lovely Fairy’ – róża o intensywnie różowych kwiatach i małych, błyszczących liściach.

• Rosa rugosa ’Dagmar Hastrup’ – odmiana róży pomarszczonej o jasnoróżowych, pojedynczych kwiatach i błyszczących, szorstkich, pomarszczonych liściach.

• ’Fairy Dance’ – odmiana o intensywnie czerwonych, pełnych kwiatach, tworzących okazałe kwiatostany oraz małych, błyszczących liściach.

• ’Weisse Immensee’ – odmiana o kremowobiałych, drobnych, sercowatych, płaskich kwiatach i skórzastych, małych, błyszczących liściach. 

• Róże pnące – przeznaczone do prowadzenia przy podporach (pergolach, trejażach, kratkach, ścianach budynków). Wyróżniają się silnym wzrostem oraz długimi – sztywnymi lub wiotkimi – pędami, które można podwiązywać. Pozwalają osiągnąć wyjątkowe efekty ozdobne. Zwykle są jednak dosyć wrażliwe na niskie temperatury. Wielbiciele róż pnących mogą zdecydować się na odmiany takie jak m.in.:

• ’Golden Showers’ – odmiana o dużych, półpełnych, złocistożółtych kwiatach o silnym zapachu.

• ’Super Dorothy’ – odmiana o ciemnoróżowych, drobnych kwiatach i jasnozielonych, lekko błyszczących liściach.

• ’Heidelberg’ – róża o dużych, pachnących, pełnych kwiatach o krwistoczerwonej barwie i dużych, skórzastych liściach przebarwiających się z czerwonego na zielono.

• ’Parfum d’Evita’ – odmiana o pachnących, jasnoróżowych, podwójnych, drobnych kwiatach, zebranych w grona.

• Róże szczepione (pienne) – mają formę drzewka, powstają poprzez szczepienie na podkładce z dzikiej róży. Ze względu na atrakcyjną formę świetnie nadają się do sadzenia jako solitery. Można uprawiać je również w pojemnikach, przy wejściu do domu, na balkonie lub tarasie. Do tworzenia róż piennych wykorzystuje się różne odmiany róż okrywowych czy wielokwiatowych, np. ’The Fairy’, ’Bonica 82’ czy ’Super Dorothy’.

• Róże parkowe – mają formę krzewów, o sztywnych pędach, dorastających do 2-3 m. Charakteryzują się małymi wymaganiami uprawowymi i dużą odpornością na choroby i niekorzystne warunki środowiskowe. Przykuwają uwagę nie tylko za sprawą kwiatów, ale również kolców i owoców. Polecane do nasadzeń pojedynczych i grupowych w parkach i dużych ogrodach. Wśród róż parkowych na uwagę zasługują odmiany takie jak m.in.:

• ’Abraham Darby’ – róża o pełnych, dużych, różowopomarańczowych kwiatach, ze stojącymi płatkami oraz skórzastych, dużych, ciemnozielonych liściach.

• ’Eden Rose’ – odmiana o dekoracyjnych, pełnych, dużych, dwukolorowych kwiatach – perłowych na zewnątrz i różowych wewnątrz.

• ’Westerland’ – róża o dwubarwnych, pomarańczowo-morelowych, półpełnych, dużych kwiatach, odznaczających się silnym zapachem.

• ’Nevada’ – odmiana o dużych, półpełnych, kremowych kwiatach i jasnozielonych, matowych liściach.

• ’Mozart’ – odmiana o małych kwiatach o amarantowym zabarwieniu z białym oczkiem, tworzących wiechowate kwiatostany o intensywnym zapachu. 

Gdzie posadzić róże w ogrodzie – stanowisko i wymagania

Do obfitego kwitnienia róże wymagają stanowiska słonecznego, ciepłego i przewiewnego, ale niewystawionego na bezpośrednie działanie podmuchów wiatru. Niektóre odmiany róż ogrodowych poradzą sobie również w półcieniu, chociaż ich kwitnienie może być wtedy mniej obfite. Należy unikać sadzenia róż przy północnych ścianach budynków oraz pod koronami drzew, gdzie będzie groził im niedobór słońca. 

W uprawie róż należy szczególnie zadbać o prawidłową cyrkulację powietrza. Z tego powodu wokół krzewów warto pozostawić trochę wolnej przestrzeni – ułatwi to pozbywanie się nadmiaru wilgoci i ograniczy ryzyko chorób grzybowych. 

Dla róż należy przygotować odpowiednie podłoże. Krzewy te preferują glebę piaszczysto-gliniastą, próchniczną, zasobną w składniki pokarmowe. Ze względu na głęboki system korzeniowy tych krzewów podłoże dla róż powinno dobrze utrzymywać wilgoć. Warto jednak pamiętać, że do uprawy róż nie nadaje się gleba podmokła. Róże najlepiej rosną na lekko kwaśnym podłożu, o pH 6-6,5.

Sadzenie róż – terminy i technika

W sklepach ogrodniczych dostępne są róże z gołym korzeniem lub w pojemnikach. Kiedy sadzić róże ogrodowe? Sadzenie róż najlepiej przeprowadzić jesienią (w okresie od października do listopada, przed wystąpieniem pierwszych przymrozków) lub wiosną (w marcu lub kwietniu). Rośliny w pojemnikach można jednak sadzić przez cały okres wegetacyjny. Czego nie lubią róże? Róże nie przepadają za przesadzaniem, dlatego należy dobrze się zastanowić nad wyborem dla nich optymalnego stanowiska. 

Przed sadzeniem róż w ogrodzie powinniśmy przygotować dla nich dobre stanowisko. Należy dokładnie odchwaścić teren i spulchnić ziemię. Musimy pamiętać także o odpowiednim dostosowaniu podłoża dla róż do ich potrzeb. Mało urodzajną ziemię warto wzbogacić kompostem lub gotową żyzną ziemią ogrodową. W przypadku podłoża ciężkiego i nieprzepuszczalnego można dodać piasku lub żwiru. Dołek pod róże powinien być około 2 razy większy od ich bryły korzeniowej.

Róże z gołym systemem korzeniowym przed sadzeniem należy przez kilka godzin namoczyć w wodzie. Następnie powinniśmy przyciąć ich korzenie na długość 20-25 cm. Rośliny trzeba umieścić w dołku w taki sposób, by miejsce okulizacji znajdowało się 4-5 cm poniżej poziomu gruntu i równomiernie rozłożyć ich korzenie. W przypadku róż w pojemniku należy natomiast delikatnie wyjąć bryłę korzeniową i w razie potrzeby rozluźnić korzenie. Róże silnie rosnące należy sadzić w rozstawie 40-50 cm, krzaczaste i pienne – co 1-1,5 m, a karłowate w odległości 30-40 cm. Róże okrywowe sadzi się zwykle po 3-4 szt./m2.

Wolne miejsce wokół roślin obsypujemy żyzną ziemią, a następnie dokładnie ubijamy podłoże wokół rośliny. Pędy róż z gołym korzeniem po posadzeniu powinniśmy skrócić na wysokość ok. 20 cm. Po posadzeniu róż musimy dbać również o ich obfite podlewanie. Jeśli sadzimy róże jesienią, powinniśmy także zabezpieczyć ich korzenie przed przemarzaniem, usypując wokół roślin kopczyk z ziemi o wysokości ok. 20-25 cm. 

Pielęgnacja róż w ogrodzie

Choć róże nie należą do roślin trudnych w uprawie, tajemnica ich piękna w dużej mierze kryje się w odpowiedniej pielęgnacji. Jak dbać o róże w ogrodzie?

• Podlewanie

Róże wymagają obfitego, ale niezbyt częstego nawadniania. Jednorazowo należy zapewnić im ok. 20 l wody/m2. Nie wolno dopuszczać do całkowitego wysychania podłoża. O podlewanie róż warto szczególnie dbać bezpośrednio po posadzeniu/przesadzeniu i w okresie upałów. Krzewy można podlewać ręcznie lub za pomocą systemu automatycznego nawadniania. Podczas podlewania należy uważać, by nie moczyć liści, ponieważ może to sprzyjać rozwojowi chorób grzybowych. 

• Nawożenie

Do wytworzenia okazałych kwiatów róże potrzebują regularnego zasilania nawozami. Nawożenie róż należy przeprowadzić dwa razy w sezonie – wiosną po przycięciu i latem po 1. kwitnieniu. Do zasilania krzewów najlepiej wykorzystać specjalistyczne nawozy do róż. Nie należy nawozić krzewów nawozami mineralnymi późnym latem, ponieważ może to utrudnić im zimowanie. W uprawie róż można stosować także nawozy organiczne – kompost lub dojrzały obornik. 

• Ściółkowanie 

Ściółkowanie róż może wpłynąć pozytywnie na ich rozwój. Warstwa ściółki wysypana wokół krzewów ogranicza rozwój chwastów i wysychanie podłoża oraz chroni korzenie roślin przed przemarzaniem. Do ściółkowania róż można wykorzystać korę sosnową lub torf. 

• Inne zabiegi pielęgnacyjne

W sezonie wegetacyjnym należy regularnie usuwać przekwitłe kwiaty róż – pobudzi to krzewy do powtórnego kwitnienia. Odmiany szczepione na podkładce często dają odrosty, które z czasem mogą silnie się rozrastać. Z tego powodu powinniśmy je na bieżąco likwidować, wyłamując tuż przy pędach. 

• Zabezpieczenie róż na zimę

Poszczególne odmiany róż różnią się mrozoodpornością. Większość róż, w polskich warunkach, zimą może jednak przemarzać, dlatego wymaga zabezpieczenia przed mrozami. Najprostszą metodą ochrony róż przed przemarzaniem jest kopczykowanie, czyli usypanie wokół roślin kopczyków z ziemi. Róże ogrodowe można również zabezpieczyć przed podmuchami mroźnego wiatru gałązkami drzew iglastych (stroiszem). Bardziej wrażliwe odmiany najlepiej okryć agrowłókniną. Zabezpieczenie róż przed zimą zwykle przeprowadza się na początku listopada, po pierwszych przymrozkach. Zimowe okrycia, w zależności od pogody, usuwa się w marcu lub kwietniu. 

Cięcie róż – jak prawidłowo przycinać róże?

Jednym z najważniejszych zabiegów w pielęgnacji róż jest ich przycinanie. Cięcie róż pozwala utrzymać krzewy w odpowiedniej formie, pobudza kwitnienie, reguluje zagęszczenie i pozwala wyeliminować martwe i chore pędy. 

Kiedy ciąć róże? Krzewy te wymagają cięcia raz w sezonie, wczesną wiosną. Optymalny termin cięcia róż to najczęściej początek kwietnia. Róże należy przycinać przy pomocy ostrego sekatora. Cięcie powinno być lekko ukośne, wykonane 0,5 – 1 cm nad pąkiem skierowanym na zewnątrz korony. Podczas wiosennego cięcia należy usunąć wszystkie przemarznięte, chore, uszkodzone, słabe lub połamane pędy. 

Prawidłowe cięcie róż różni się w zależności od grupy, do której należą:

• róże wielkokwiatowe – przycina się je na wysokości 20-40 cm, nad 3-5 pąkiem.

• róże wielokwiatowe – przycina się najstarsze i najsłabsze pędy. Cięcie wykonuje się na wysokości 30-50 cm, pozostawiając 5-20 pędów.

• róże okrywowe – nie muszą być przycinane co roku. Usuwa się tylko przemarznięte pędy. Cięcie odmładzające róż warto wykonać co kilka lat, skracając krzewy na wysokość 5-10 cm.

• róże pnące – ubiegłoroczne pędy należy skrócić o ⅓ lub ⅔.

• róże pienne – ścinamy równo koronę, za 2-3 oczkiem.

• róże parkowe – nie wymagają intensywnego cięcia. Można przycinać je co kilka lat. W przypadku róż parkowych grube pędy skraca się o 2/3 , a słabsze o ⅓. Należy usunąć pędy zbyt rozgałęzione, pokładające się na ziemi, cienkie i słabe. 

Choroby i szkodniki róż

Róże należą do roślin dosyć podatnych na różne choroby. Szczególnym problemem w uprawie tych pięknych krzewów są choroby grzybowe. Róże mogą jednak zostać zaatakowane również przez choroby nieinfekcyjne lub pospolite szkodniki bytujące w ogrodach. Na co chorują róże? Do najczęstszych chorób róż ogrodowych należą:

• szara pleśń – chorobie sprzyja wysoka wilgotność i temperatura. Szara pleśń powoduje pojawienie się na pąkach i liściach szarego, puszystego nalotu. Choroba prowadzi do zamierania pąków kwiatowych i pędów róż.

• rdza róży – w przypadku tej choroby na spodniej stronie liści i pędach zauważyć można pomarańczowe lub żółte skupiska zarodników grzybów. Infekcja prowadzi do zasychania i opadania liści.

• czarna plamistość – chorobę wywołuje grzyb Diplocarpon rosae. Czarna plamistość objawia się pojawianiem na liściach róż okrągłych, ciemnych plam oraz stopniowym żółknięciem i opadaniem liści. 

• mączniak prawdziwy – jest powszechną chorobą grzybową róż wywoływaną przez grzyba Sphaerotheca pannosa var. rosae. Objawia się pojawieniem się białego, mączystego nalotu na pączkach, pędach i liściach. Choroba prowadzi również do deformacji i zwijania się liści. 

• mączniak rzekomy – pierwszym symptomem choroby jest pojawienie się na liściach żółtych plam, które z czasem ciemnieją. Choroba prowadzi do opadania liści, a czasami też do zamierania kwiatów. 

• niedobory składników pokarmowych – wynikają z niewłaściwego nawożenia lub nieodpowiedniego podłoża. Mogą powodować różne objawy m.in. żółknięcie lub odbarwienie liści, zahamowanie wzrostu i kwitnienia krzewów. 

Róże w ogrodzie mogą paść również ofiarą różnych szkodników. Do najczęściej spotykanych należą mszyce, które wysysają sok z pędów i liści krzewów. Poważne zagrożenie dla róż stanowi także skoczek różany, którego żerowanie objawia się powstawaniem białych plamek na liściach. Do innych szkodników róż należą m.in. przędziorki i wciornastki. 

Najlepszym sposobem na zabezpieczenie roślin przed chorobami jest zapewnienie im właściwych warunków uprawy i odpowiedniej pielęgnacji. Preparaty chemiczne należy stosować tylko w przypadku bezwzględnej konieczności. 

Jak założyć ogród różany?

Róże mogą być nie tylko ozdobą rabat wielogatunkowych. Ciekawym sposobem na ich wyeksponowanie w ogrodzie jest stworzenie rozarium, czyli kolekcji najpiękniejszych odmian róż. Rozaria tworzono już w średniowieczu, jednak ich popularność znacznie wzrosła w XIX w. 

Przydomowy ogród różany może mieć formę pojedynczej rabaty lub zespołu rabat. Warto umieścić tam elementy małej architektury, takie jak pergole, trejaże i kratki, które pozwolą wyeksponować róże pnące. Dodatkowo ogród różany można połączyć z alejką spacerową lub miejscem wypoczynku (np. altaną, ławeczką). 

Aby ogród różany wyglądał atrakcyjnie, warto umieścić w nim róże należące do różnych grup: pienne, wielokwiatowe, wielkokwiatowe czy okrywowe. Należy zadbać również o harmonijne połączenia kolorystyczne. Najłatwiej stworzyć udane kompozycje, wykorzystując róże o kolorach z tej samej gamy barwnej: ciepłej lub zimnej. 

Róże białe można z powodzeniem połączyć z odmianami we wszystkich innych kolorach. Będą ładnie prezentować się zarówno z odmianami krwistoczerwonymi, jak i jasnoróżowymi. Na rabacie różanej można też sadzić razem odmiany o różnych odcieniach tej samej barwy, np. jasnoróżowe i ciemnoróżowe. Lepiej natomiast nie łączyć ze sobą kilku dwubarwnych odmian, ponieważ może stworzyć to wrażenie chaosu. 

Róże to jedne z najpiękniejszych roślin ogrodowych. Ze względu na bogactwo odmian można łatwo dopasować je do aranżacji i kolorystyki ogrodu oraz warunków panujących na działce. Za właściwą pielęgnację róże z pewnością odwdzięczą się długim i bujnym kwitnieniem, wprowadzając do ogrodu delikatność, urzekający zapach i romantyczny nastrój.